Etienne Vermeersch: splitsen = logica

Twee werken van zijn hand zou iedereen moeten gelezen hebben: De ogen van de Panda – een ‘groen’ pamflet (onlangs heruitgegeven door Houtekiet) – en Kort vertoog over de god van het christendom. Vele neobelgen die dachten dat hij tot hun kamp behoorde, vullen dat lijstje aan met de Gravensteenmanifesten.

Al van dag één was Vermeersch present bij Chris Michel, in zijn huis in de schaduw van het Gravenkasteel, zoals de Gentenaars de dwangburcht noemen. Hij zat mee aan tafel bij de vele Gravensteenmanifesten die vooropstelden dat er ook ‘progressieven’ en ‘socialen’ – met een zwak hart voor de democratie – een zuiverder federalisme en nieuwe stappen naar een confederaal België wilden. Niet elke ‘linkse’ hoeft een belgicist te zijn … Ondertussen schreef hij het achtste Gravensteengroepmanifest, BHV à la Di Rupo: woekerprijs voor schijnsplitsing. In feite een vlijmscherpe analyse van het communautaire akkoord van de nieuwe regering in wording.

Dat de progressieve ‘allround’-denker – in 2008 werd hij door Knack verkozen tot de meest invloedrijke intellectueel in Vlaanderen – brandhout maakt van de nota-Di Rupo en steeds vaker in het nieuws komt als een communautaire dwarsligger, verbaast ook Dirk Verhofstadt. De jongere broer van de gewezen premier publiceerde eerder dit jaar het omvangrijke interviewboek ‘In gesprek met Etienne Vermeersch’ (Houtekiet, 2011). Daarin ook de reden waarom Vermeersch toetrad tot de Gravensteengroep: ‘omdat ik ertoe wil bijdragen de communautaire problemen in ons land op een redelijke wijze te benaderen en die niet over te laten aan extreem-rechts’. Zichzelf zijnd wil hij – zoals alles – ook de communautaire problemen ‘rationeel benaderen’. Als met een scalpel analyseert hij het discours van politici en ontleedt hij akkoorden. Om te duiden op niet-logische conclusies, foute premissen en halfrationele analyses. ‘Er zijn in Europa problemen met de islam, er zijn in België problemen veroorzaakt door de verregaande verschilen tussen de twee voornaamste taalgroepen op het gebied van taal, invloed van de media, socio-economische structuren en politieke besluitvorming. Die problemen moeten een oplossing krijgen en die ligt mijns inziens in meer democratie.’

Vermeersch wordt geen N-VA’er of VVB’er. Hij wil helder en onafhankelijk blijven denken. Hoe anders verklaar je zijn uitspraken in Knack over het ‘dode’ nationalisme in Vlaanderen? (31 aug.) Bijna de helft van de kiezers stemt uitgesproken Vlaams, maar ‘het nationalisme in Vlaanderen is zo goed als dood’. Vermeersch baseert zich daarvoor op de opkomst voor de jongste IJzerbedevaart – bedroevend, de optimistische schatting was ‘bijna 2000’. De opiniepeiling van 7 oktober – 35 % voor de N-VA – was op dat moment nog niet gekend …

Nochtans is het Vlaams-nationalisme Vermeersch niet vreemd. ‘Ik heb mij altijd verbonden gevoeld met de Vlaamse Beweging’. Zowel zijn vader als diens broer waren radicale flaminganten. Oom Odiel was tijdens WO I frontsoldaat en beiden werden lid van het Verbond der Vlaamse Oudstrijders (VOS) en daarna van het VNV. ‘Het engagement voor de Vlaamse Beweging is in ons gezin een constante gebleven.’ Dat ook de ervaringen van zijn moeder een rol speelden, die meid was bij hoog-adellijke – uiteraard Franstalige – families in Brugge, zal zeker ook een rol hebben gespeeld bij de Vlaamse vorming van Vermeersch. Of hoe de grote filosoof ook ‘geworpen’ is in Vlaanderen en de Vlaamse Beweging.