Europa: grootmarkt geen grootmacht

Ook op het internationale toneel wordt al lang niet meer geknuffeld. Wel integendeel: een opbod aan sancties, uitwijzingen en megalomaan haantjesgedrag zetten de internationale relaties stevig onder druk.

Ontplofte wapendepots, inlichtingendiensten en schuilnamen

We nemen u mee naar oktober 2014. In Tsjechië ontploft er een enorm wapendepot waar zo’n 50 ton aan munitie opgeslagen ligt. Bij de ontploffing vallen twee doden. Recentelijk kwam naar buiten dat enkele tijd voor de explosie het wapendepot werd bezocht door twee mannen met de namen Aleksandr Petrov en Roeslan Bosjirov. Het bleken schuilnamen te zijn van twee Russische inlichtingenofficieren van de Russische geheime dienst GROe. Pittig detail: de betrokken inlichtingenofficieren worden ook in verband gebracht met de vergiftiging van de ex-spion Sergej Skripal.

De Tsjechen zagen hun kans schoon om maar liefst 18 Russische diplomaten de deur te wijzen en zo de Russen een slag toe te brengen door hun belangrijke ambassade in het land te decimeren. De relatie tussen Tsjechië en Rusland verzeilt op een dieptepunt.

Sanctiepoker

Op donderdag deed ook Bulgarije zijn duit in het zakje: de Bulgaren beschuldigen de Russen nu van betrokkenheid bij ontploffingen in maar liefst 4 andere wapendepots in het afgelopen decennium. Bulgarije riep de Russische ambassadeur op het matje en meldde eveneens dat Bulgaarse onderzoekers de ontploffingen nu ook linken aan de poging tot vergiftiging van Emilian Gebrev, een wapenhandelaar die onder meer levert aan Russische staatsvijand Oekraïne. Een diplomatieke kettingreactie kwam op gang. Uiteindelijk mengden ook Slovakije, Polen, Litouwen, Letland, Estland en de VS zich in het diplomatieke kluwen.

Poetin antwoorde met soortgelijke sancties. De Russen hadden trouwens eerder deze maand al ophef veroorzaakt door het massaal opstellen van militairen langs de Oekraïense grens en het Krimgebied. Hoogstwaarschijnlijk een test voor de Amerikaanse president Joe Biden, die deze escalerende situatie beantwoordde met de uitwijzing van opnieuw enkele Russische diplomaten. Rusland bouwde daarop de troepenmacht aan het grensgebied af, maar liet duidelijk verstaan voorbereid te zijn op een nieuwe machtsontplooiing.

Tot slot moest ook de Europese Unie as such eraan geloven: op vrijdag werden EU-Parlementsvoorzitter David Sassoli en zeven andere EU-toppers persona non grata verklaard door Rusland. Ook hier is het opvallend dat een van de gedupeerde EU-elitairen werkt voor het laboratorium dat aantoonde dat de Russische oppositieleider Aleksej Navalny werd vergiftigd met het gif genaamd Novitsjok. Een niet mis te verstande boodschap aan Europees adres dus. De EU-leiders reageerden met een gezamenlijk perscommuniqué waarin ze de Russische acties ‘streng veroordeelden’.

Poetin in het nauw

Als we een ding kunnen distilleren uit al deze acties, dan is het wel dat Poetin zich wil bewijzen op het internationale toneel. Mogelijks om de aandacht af te leiden van interne problemen waar Rusland mee kampt zoals haar slabakkende economie. Anderzijds probeert Poetin ook zijn plaatsje op het internationale toneel te verstevigen. Zeker nu hij er zich ten volle van bewust is dat ook andere grootmachten zich volop ontwikkelen tot danige tegenstanders van het Westen.

Wie gelooft in een nieuwe Russische inval in Oekraïne is eraan voor de moeite. Voor oorlog heb je geld nodig. Geld dat er momenteel niet is. De strategie van de Russen bestaat er momenteel in te destabiliseren en omnipresent te zijn door de gemoederen op te hitsen en bijvoorbeeld cyberaanvallen te plegen. Poetin speelt blufpoker en het Westen speelt gretig mee. Maar laten we niet vergeten dat, eens op het internationale toneel de lont in het kruitvat zit, spelen met vuur des te gevaarlijker is. En de Chinezen? Die werken in stilte voort en zijn straks machtiger dan alle andere machtsblokken tezamen. De internationale concurrentie voor Poetin is dus groot.

Niet zo lang geleden liet ook Poetins concullega Recep Tayyip Erdoğan zijn spierballen nog eens rollen in het sofagateschandaal. Door von der Leyen geen stoel aan te bieden dwong hij Europa op de knieën en zette hij het Westen te kijken met de broek op de enkels. Hij had geen lessen te leren van het ‘moreel verheven’ Europa van mensenrechten en gelijkheid. Baas in eigen huis, dacht Erdoğan. Iets wat Poetin ook vandaag krampachtig probeert te bewijzen.

Fort Europa: een holle doos

En het Westen? Europa staat erbij en kijkt ernaar. Een echt forse reactie blijft uit. Hoe kan het ook anders? Europa verwordt wellicht tot de vod van de internationale politiek. Haar economie geeft haar spreekrecht op het internationale toneel, maar haar inconsistentie en logheid lijken haar spoedig te nekken. Europa is een grootmarkt, geen grootmacht. De interne verdeeldheid in de unie met betrekking tot defensie, veiligheid, energie en dergelijke meer, speelt haar parten.

Bovendien spelen lidstaten vaak een dubbelspel. Europese lidstaten reageren weliswaar boos op de Russische sancties, maar weten tegelijkertijd dat ze grotendeels van Poetin afhankelijk zijn voor bijvoorbeeld de toevoer van gas, dat grotendeels vervoerd wordt door de Russische Nordstream 2-pijpleiding richting Duitsland. Met andere woorden: Poetin kan te allen tijde de gaskraan dichtdraaien.

Verder handelt Europa ook allesbehalve consequent. Het machtsblok dat zo hoog oploopt met de mensenrechten, deinst er niet voor terug om migratiedeals af te sluiten met Afrikaanse regimes en Turkse übermacho Erdoğan.

Divide et impera

Intussen besparen de Europese lidstaten volop op defensie. In België zal het leger maar liefst 1,5 miljard euro moeten besparen. Defensie is als een verzekering: niemand betaalt graag de premie, maar wanneer het noodlot toeslaat ben je verdomd gelukkig dat je verzekerd bent. In Europa wordt die verzekering klaarblijkelijk massaal opgezegd.

Het Europese verhaal is daarenboven geen verhaal van samenwerking meer. Het is eerder een verhaal van ‘samenwerking wanneer het ons past’ geworden. De Europese structuren lijken te buigen onder de aanhoudende machtsstrijd tussen egotrippende politici die haast bezwijken onder de allesvernietigende druk van te veel ambitie.

Divide et impera. Dat hebben Poetin en co wel begrepen. Wie niet sterk is, moet slim zijn. Europa is vandaag de dag echter geen van beide.