Europees koffiedik

Voor elke Europese verkiezing begint de stoelendans weer van Europese partijen. In de grote blokken – Europese Volkspartij, Socialisten & Democraten – en zelfs bij het uiterst linkse GUE/Noords Groen Links heerst er stabiliteit. Maar bij de andere fracties dreigt er straks veel te veranderen. En dus neemt de zenuwachtigheid nu al toe. Welke partij sluit aan bij welke fractie?

De zenuwachtigheid neemt ook toe omdat voor het eerst sinds 1979 de Britten niet meer in het Europees Parlement zullen zitten. Alle Britse partijen verdwijnen dus, uit alle fracties. Van die 73 zetels verdwijnen er ook 46 uit het parlement, dat voortaan 705 vertegenwoordigers zal tellen.

Europese Volkspartij (217 zetels, 27 landen*)

Het staat zo goed als vast dat de grootste fractie in het Europees Parlement de grootste zal blijven. Al dreigen de grote partijen CDU/CSU (Duitsland) en Partido Popular (Spanje) behoorlijk wat zitjes in te leveren.

De geruchten dat Viktor Orbán zou overstappen naar een rechts-populistische fractie — al dan niet een nieuwe constellatie — zijn maar geruchten. Kleine christendemocratische partijen zoals de CD&V knarsetanden bij de aanwezigheid van de Hongaarse Fidesz in hun fractie, de partij kiest echter eieren voor haar . Binnen de EVP heeft Orbán meer macht dan elders, net omdat ze de EVP in pole position brengt in het parlement.

Bij de EVP dreigt Berlusconi — de eerste populist van de Europese leiders — zijn opwachting te maken, zijn partij maakte er altijd al deel van uit; Wilfried Martens himself haalde die binnen.

S&D (197 zeteken 28 landen)

De sociaaldemocraten zijn voorlopig nog de tweede grootste fractie in het parlement. Maar met het vertrek van de Britten dreigt ze klappen te krijgen; Labour telt immers 20 parlementsleden. Veel partijpolitieke verschuivingen aan de linkerkant worden er niet verwacht. En de links-populistische SMER-SD uit Slovakije blijft welkom — zoals buur Orbán bij de EVP of de ronduit corrupte PSD uit Romenië.

Vermits de Europese Vrije Alliantie dreigt weg te kwijnen, zou het weleens kunnen dat enkele regionalistische partijen bij S&D aankloppen, al gaat dat dan om enkelingen. Bovendien is haar vrijage met de Europese Groenen zo stabiel, dat daar kan aan getwijfeld worden. De progressieve fractie dreigt echter veel zetels te verliezen, niet enkel door het vertrek van Labour. De Franse PS dreigt — zoals eerder in de Assemblée — van de kaart te worden geveegd. En de Italiaanse PD verwacht een halvering van het aantal zitjes.

Europese Conservatieven en Hervormers (65 zetels, 15 landen)

De ECR is twee Europese legislaturen geleden vormgegeven. Jean-Marie Dedecker en zijn Europees Parlementslid Derk Jan Eppink lagen ervan aan de basis, samen met de Britse Tories. Met de brexit, verdwijnen die laatste uit het parlement. Waardoor de Poolse partij Recht & Rechtvaardigheid (PiS) de grootste partij kan worden. De rechtsliberale ODS uit Tsjechië is er een sterkhouder en ook de Vlaamse N-VA maakt deel uit van de fractie. Nu de Tories opstappen, zal de ECR ongetwijfeld haar positie van derde grootste fractie moeten inleveren.

Tenzij de geruchten over de nieuwe rechts-radicale entente niet zouden kloppen. Lega-leider Salvini (Italië) was een tijd terug op bezoek bij de Poolse PiS-leider Kaczyński. De Standaard onder meer zag hierin een poging van Salvini om de Poolse eurosceptische partij naar zich toe te trekken. Fractiemedewerkers van ECR laten een ander geluid horen: Salvini wil zich losmaken van de extreemrechtse schaduw en naar het midden optrekken, naar ‘beschaafd rechts’. Kwatongen beweren zelfs dat hij bij de EVP zou aankloppen…

Het Nederlandse Forum voor Democratie van Thierry Baudet wordt een nieuw lid van deze fractie. Zo wordt Derk Jan Eppink allicht opnieuw in het parlement verkozen. En vanuit Spanje kondigt zich bij deze fractie een nieuwkomer aan op de nochtans uiterst rechtse, reactionaire zijde. Het ronduit extreemrechtse Vox — dat garen spint bij anti-Catalaanse sentimenten — zou aankloppen bij ECR. N-VA en Vox in één fractie, dat zal wat geven. Op Knack.be benadrukt Assita Kanko alvast dat de N-VA pas na de verkiezingen zal beslissen met wie ze in een fractie zal zetelen. ‘ ‘Het belangrijkste is dat we vrij kunnen stemmen en achter onze waarden kunnen blijven staan’, aldus Kanko.

ALDE (66 zetels, 20 landen)

De liberale partijen zitten de laatste tijd in de lift. Ondertussen verschenen er ook nieuwe ‘liberale’ partijen aan de Europese horizon, die komen aankloppen bij ALDE, de Alliantie van Liberalen en Democraten voor Europa. Fractieleider Guy Verhofstadt wrijft zich al in de handen. Met de Spaans-nationalistische Ciudadanos — die in alle peilingen hoge toppen scheert — en in alliantie met de beweging van de Franse president Macron, moét hij wel de tweede grootste fractie leiden, straks in het Europees Parlement. Hoe die alliantie met Macron er zal uitzien, is nog de vraag. Enkele maanden geleden leek de kous af, maar Macron houdt ALDE nog altijd op een afstand. Allicht tot net na de verkiezingen. In het etatistische Frankrijk is het woord ‘liberaal’ nog steeds des duivels.

Dat Verhofstadt graag hoog van de toren blaast tegen extreemrechts en anti-Europees nationalisme houdt hem trouwens niet tegen in dezelfde fractie te zitten als de Tsjechische ANO. Naar de populistische eerste minister Babis wordt een onderzoek gevoerd wegens corruptie. En dan is er de Roemeense ALDE, die het niet erg nauw neemt met ‘de Europese waarden’…

Groenen (49 zetels, 17 landen)

Of de Europese groene fractie veel zal groeien, nu het klimaat zo hoog op de agenda staat? Een twijfelgeval. Er zit allicht weinig beweging in. Groen en Ecolo hopen elk te groeien. De Duitse Groenen zullen zeker vooruit gaan. Maar anderzijds dreigt hun partner EVA uit de boot te vallen. Enkele van de regionalistische partijen zullen zich allicht opnieuw aan de Groenen linken. Maar ook hier verdwijnen door brexit de Schotse SNP en de Welshe Plaid Cymru. Vraag is ook of de Piratenpartij terug in het parlement komt, en wel zal aansluiten bij de Groenen, zoals voorheen.

GUE/Noords Groen Links (53 zetels, 14 landen)

Ook hier verwacht men weinig verschuivingen. De Zweedse links-socialisten zouden het wat beter kunnen doen, de Ierse nationalisten van Sinn Féin moéten het — net dankzij brexit — wel beter doen. Het is eveneens uitkijken naar wat Syriza zal doen in Griekenland en Podemos in Spanje. Er zit immers al een tijdje sleet op het verhaal van de Spaanse links-populisten.

Uiterst rechts

Uiterst rechts in het Europees Parlement is verdeeld over twee fracties. De ‘eurosceptische populisten’ rond Nigel Farages UKIP (51 zetels, 5 landen) verzamelden zich in EFDD, het Europa van Vrijheid en Directe Democratie. Maar zoals vaak op rechts, ging er veel geruzie en afgescheurd gepaard met het parlementaire werk. Enkele UKIP’ers stapten eerder over naar ENF, net als een Duitse AfD’er die allicht niet terugkeert. Door brexit en het vertrek van UKIP zal de Italiaanse Movimento Cinque Stelle de grootste worden. Als…

Als er geen samenwerking komt met de nationalistische ENF tenminste, de fractie voor Europese Naties en Vrijheid (42 zetels, 6 landen). De Vlaamse Gerolf Annemans is er de sterkhouder. Het Franse Rassemblement National — voorheen FN, de Oostenrijkse FPÖ zijn er de belangrijkste partijen. Zij ook praten met Salvini en hopen met de Lega — van wie een landslide wordt verwacht op 26 mei — ook de Poolse Kaczyński te overtuigen. Er wordt ook verwacht dat de AfD massaal zal binnentreden, voortgaande op de successen bij de Bondsdag- en regionale verkiezingen in Duitsland. Als de AfD haar bezwaren over antisemitisme bij het RN laat vallen, en men een compromis vindt in de houding tot Rusland, zou zo’n samenwerking tot de tweede grootste fractie kunnen leiden in het Europees Parlement.

Koffiedik?

Speculeren op verkiezingsresultaten is altijd koffiedik kijken. Er wordt alvast veel koffie gedronken in en rond het Europees Parlement. Politici en partijen besnuffelen elkaar en werken scenario’s uit. Zal de strijd op 26 mei uitgevochten worden tussen EU-nationalisten en soevereinisten? Worden die laatsten één fractie waar niemand naast kan kijken? Het Hongaarse Fidesz van Orbán liet alvast weten bij de EVP te blijven. En zal de kloof tussen de EVP enerzijds en alle andere partijen nog groter worden? Dat het Europees Parlement met het vertrek van de Britten niet verder afslankte, is een gemiste kans. Wat de brexit betekent voor de verkiezingen, dat weet dan weer niemand.

____

(*) het aantal vermelde zetels slaat op het verkiezingsresultaat van 2014. Sindsdien zijn er vele wissels geweest, overstappen en afsplitsingen, in diverse fracties.