Heerlijk en raak. Zo analyseerde L’Avenir op 4 januari de groeiende rol van experten in onze samenleving. ‘Of het nu gaat om milieu, gezondheid, veiligheid of zelfs energie, steeds vaker wordt een crisis ontleed door wetenschappers en andere experts. Tot op het irritante toe. Waarom irritant? Wel, ze zijn deskundig en hebben dus meestal gelijk. Ten tweede: waar ze vroeger alleen in hun eigen niche gehoor vonden, duiken ze nu elke dag overal op. Ten derde: wat deze niet-verkozen burgers vertellen heeft een heel grote impact op ons dagelijks leven. We zijn getuige van een nieuw machtsevenwicht: naast de publieke, de politieke en de mediapijler kennen we nu ook de wetenschappelijke.’

Natuurlijk bleven de experts hun advocaten behouden, want zij zijn breeddenkend, hun critici niet. Bart Eeckhout (De Morgen, 6 januari): ‘Bij hun rumoerige critici hebben de GEMS-adviseurs de naam gekregen dat ze, zonder veel omkijken, enkel gericht zijn op het sluiten van delen van de samenleving. Dat klopt niet. Ook zij laten de voorhamer op zak.’

Experts zijn zelfs goed om ze partijpolitiek te gebruiken, wist Bart Brinckman (De Standaard, 24 januari): ‘De diep verdeelde ecologisten verschuilen zich liever achter een stoet van experts in de discussie rond verplichte vaccinatie versus vaccinatiebewijs als toegangsticket voor het publieke leven.’

Wil de echte expert opstaan?

Wie is een expert, wie niet? Journalisten blijkbaar niet, want bij mijn beperkt weten werd geen enkele uitgenodigd voor die fameuze hoorzittingen rond verplichte vaccinatie. Als er al één beroepsgroep is die hierrond meningen ventileerde, bochten nam, burgers waarschuwde en angstig maakte, dan zijn dat toch… Oei, dat is moeilijk kiezen.

Bart Brinckman (De Standaard, 24 januari): ‘Niet minder dan 32 experts kregen een uitnodiging voor de voorafgaande hoorzitting. Niemand kon bevroeden dat België zoveel specialisten telt die ooit onderzoek hebben gedaan naar een verplichte vaccinatie of naar de eventuele wetgevingstechnische vertaling ervan’.

Peter Mijlemans solliciteerde op 27 januari in Het Nieuwsblad alvast naar een plaatsje in de vakjury ‘The Expert’ die bepaalt wie die titel dragen mag en wie een juiste mening heeft (die toevallig de zijne is). ‘Iedereen heeft het recht op een eigen mening. Die mag ook gehoord worden. Al blijft er een verschil hoe zwaar die stem weegt. Dat is net het probleem bij wie allemaal uitgenodigd is voor het debat. Tot uitgesproken antivaxers en coronasceptici toe.  Dit “open debat” (…) dreigt vooral de polarisering te voeden. Waarvan alleen extreme partijen die azen op al die boze betogende burgers die ook moeten stemmen, zullen profiteren.’

‘Groeiende frustratie’

Maarten Rabaey had het in De Morgen van 8 januari nog duidelijker gesteld. ‘De groeiende frustratie over de pandemie leidde in België, maar ook in Nederland en Frankrijk, al tot soms gewelddadige betogingen. Daar verschenen groepen zoals Feniks en Schild & Vrienden… Elke politicus die onze democratie genegen is, staat voor een belangrijke uitdaging. Ze moeten met ontevreden kiezers ernstig in dialoog gaan voordat demagogen, of buitenlandse agitatoren, hen aanzetten tot geweld. Zo niet is een Capitol Hill-moment ook in Brussel niet langer ondenkbaar.’

Gazet van Antwerpen richtte zich op 25 januari rechtstreeks naar de ‘domme’ (mijn woord) betogers. ‘Het kan toch niet dat u zich als gewone, boze of bange burger thuis voelt in dat gezelschap, dat u zich wilt laten leiden door die heerschappen? Heeft u niet het gevoel dat uw ongerustheid misbruikt wordt? De meesten van u verdienen beter dan dat.’

Yves Lambrix hakt er in Het Belang van Limburg ook op in. ‘Dat 50.000 mensen daar – gevoed door desinformatie van controversiële sprekers – vreedzaam hun boosheid en frustratie toonden, moet veel wenkbrauwen hebben doen fronsen.’

‘Ordinaire relschoppers’

Maar ach, in Gazet van Antwerpen rekende Kris Van Marsenille ons na het tweede januari-weekend op zijn Hollands voor dat het om een verwaarloosbaar aantal gaat. ‘In Frankrijk kwamen in totaal 100.000 mensen (0,14% van de totale bevolking) op straat om te protesteren tegen de 2G-coronapas. In Nederland waren het er enkele duizenden, Brussel en Antwerpen samen kwamen niet aan de 6.000 (0,05% van de Belgische bevolking). De betogers zijn in het beste geval ongerust of gefrustreerd. Anderen zijn vooral slecht geïnformeerd of, erger nog, extreemrechtse infiltranten en ordinaire relschoppers.’

In een unitair Belgie zou dit allemaal niet gebeuren… Opvallend is de nauwelijks verholen roep naar herfederalisering, het nauwelijks verholen heimwee naar unitarisme dat deze maand opdook bij de Barten van dienst. Brinckman (De Standaard) schrijft het enigszins omfloerst, wanneer het over de energiefactuur gaat: ‘Daarom moet er worden nagedacht over meer duurzame maatregelen die het verbruik structureel verminderden… Wellicht zal deze transformatie een generatie kosten. Het vergt bovendien de structurele en constructieve samenwerking tussen alle ­regeringen van dit land.’

Kerntaken

Bart Eeckhout is minder terughoudend. Hij maakte in januari zijn goede voornemens bekend om België te promoten. Op 15 januari tackelde hij de splitsingvoorstanders met de voeten vooruit. ‘De uitdaging is breder. De Belgische staat heeft een groot probleem met de financiering van zijn kerntaken. Het klinkt vast gek, maar een staatshervorming die centraal stelt wat een overheid nodig heeft om haar burgers te beschermen en niet wat we nu weer eens lekker kunnen gaan splitsen, zou dat voor de verandering eens geen goed idee zijn?’

Bart houdt van gekke ideeën. Hij lanceerde er nog eentje. ‘Hier een gek idee. Wat als de regeringsleiders De Croo en Jambon (en Di Rupo en Vervoort) de energieschok nu eens belangrijk genoeg zouden vinden om samen een oplossing uit te werken? De bevoegdheid over energie zit verdeeld over verschillende niveaus… Daarom, om het met een slogan uit het pandemietijdperkt te zeggen: Overlegcomité nu.’

Maar Eeckhout glijdt verschrikkelijk uit wanneer hij in zijn commentaarstuk over de dood van kleuter Dean, de staatsstructuur mee verantwoordelijk maakt. ‘En dan nog iets. Ook bij de gebrekkige psychische begeleiding van gedetineerden speelt de manke samenwerking tussen elkaar overlappende bevoegdheidsniveaus alweer een bedenkelijke rol. Telkens klinkt hetzelfde gefederaliseerde liedje in dit land met rijkelijk veel overheden en een teleurstellende dienstverlening. Hoelang gaan wij Belgen dát nog aanvaarden?’