Gevoelige beesten bis

De senaatscommissie Institutionele Zaken buigt zich al drie maanden over de vraag of dieren wezens zijn met gevoel. Daarvoor moet artikel 7 bis van de grondwet worden gewijzigd. Het betreffende artikel — het enige onder Titel I bis: Algemene Beleidsdoelstellingen van het federale België, de Gemeenschappen en de Gewesten — zou volgens de indieners, senaatsvoorzitter Christine Defraigne (MR) en oud-senaatsvoorzitter Sabine de Béthune (CD&V), moeten worden aangevuld met de tekst ‘bij de uitoefening van hun respectieve bevoegdheden, streven de Federale Staat, de Gemeenschappen en Gewesten naar de zorg voor dieren als wezens met gevoel’. Volgens het bestaande artikel moeten de verschillende entiteiten tot nog toe alleen ‘de doelstellingen nastreven van een duurzame ontwikkeling in haar sociale, economische en milieugebonden aspecten, rekening houdend met de solidariteit tussen de generaties’.

Grondwettelijke flauwekul

Toen ik een eerste stukje hierover schreef (24 januari 2018) moesten de hoorzittingen in de commissie nog beginnen. Drie maanden later hebben al tal van juristen, dierenartsen en ander schoon volk hun mening geventileerd over de voorgestelde wijziging. Een van de opvallende stemmen was die van Marc Uyttendaele, hoogleraar grondwettelijk recht aan de ULB.

De echtgenoot van voormalig minister van justitie Laurette Onkelinx, maakte brandhout van het voorstel. Hij noemde artikel 7bis een ‘gecastreerde bepaling’, een ‘intentieverklaring met het karakter van een preambule’. Wat in artikel 7bis staat, is juridisch niet afdwingbaar, aldus Uyttendaele. Het Grondwettelijk Hof, de juridische waakhond die nieuwe wetten en decreten toetst aan de constitutie , hoeft er geen rekening mee te houden, ten minste niet rechtstreeks. Uyttendaele adviseerde de indieners een ander grondwetsartikel te schrijven, als ze een afdwingbaar recht voor dieren willen creëren.

De wil van GAIA

Lijnrecht tegenover die visie stond de getuigenis van Michel Vandenbosch, voorzitter van GAIA. De bekende voorvechter van dierenrechten had een halve autobus medestanders meegebracht. Hij hield een doortimmerde presentatie, waaruit moest blijken dat de voorgestelde grondwetswijziging het beste is wat dieren in ons land kan overkomen.

Er is GAIA zeer veel gelegen aan de wijziging van artikel 7bis. De Belgische grondwet rept namelijk met geen woord over dieren. GAIA heeft ruim 120.000 handtekeningen verzameld van mensen die de wijziging steunen. En Michel Vandenbosch woont stipt elke zitting van de commissie bij; dit voorstel is voor GAIA duidelijk een zeer belangrijke morele stap.

De landbouwsector

Een heel ander geluid viel te horen bij de vertegenwoordigers van Boerenbond en Algemeen Boerensyndicaat. Beiden gaven te kennen dat ze het voorstel hoegenaamd niet zien zitten. Voor Boerenbond is dit een ethisch debat en moet ervoor gewaakt worden dat het niet meer wordt dan dat. Dieren zijn voor de boerenorganisatie morele objecten, dat wil zeggen wezens met een eigen of instrumentele waarde die bescherming verdienen. Het zijn geen morele subjecten, gelijkwaardig aan de mens, met morele rechten en plichten.

BB-voorzitter Hendrik Vandamme vroeg zich af of dieren als morele objecten bescherming verdienen vanwege hun inherente waarde als ‘voelende wezens’, dan wel wegens hun instrumentele waarde, het feit dat ze om allerlei redenen menselijke empathie opwekken. Boerenbond vreest dat het debat de emotionele toer opgaat en de ratio het onderspit delft.

Los van deze ethisch-filosofische beschouwing, hebben Boerenbond en Algemeen Boerensyndicaat vooral praktisch-juridische bezwaren. Ze vragen zich af op welke wijze de talrijke bestuurslagen in dit land invulling moeten geven aan een algemene beleidsdoelstelling ‘streven naar zorg voor dieren’. Beide belangengroepen zijn van mening dat er reeds voldoende regelgeving inzake dierenwelzijn bestaat, zoals de Dierenwelzijnswet van 14 augustus 1986. Die wet zal trouwens zo goed als integraal worden overgenomen door Vlaanderen, want sinds de 6de staatshervorming is dierenwelzijn een gewestelijke bevoegdheid.

Politiek spel

Het laatste woord over de voorgestelde grondwetswijziging is nog lang niet gezegd. Toch lijdt het weinig twijfel dat de senaat het voorstel zal goedkeuren. Als het over dieren gaat, zijn alle politieke partijen als de dood om een negatief standpunt in te nemen, zeker met twee verkiezingen voor de boeg. Tegenstemmen is aan de kiezer immers niet uit te leggen. Want die kiezer verengt ‘dier’ tot de eigen hond, poes, paard, kanarie, papegaai, hangbuikzwijntje, vul maar aan. Alle juridische en economische argumenten zullen als het erop aankomt van de tafel worden geveegd. De dieren zullen als wezens met gevoel hun triomfantelijke intrede doen in de grondwet.