Gezocht: bisschop met lef

Monseigneur Kasujja, de apostolische nuntius in Brussel — zeg maar de ambassadeur van de kerk — is druk bezig met consultaties in het bisdom Gent. Dat wil zeggen dat hij op zoek is naar een profiel en naar kandidaten voor het bisschopsambt, een opvolger van de huidige bisschop, Luc Van Looy. Die is ondertussen ouder dan 75 jaar, de pensioenleeftijd voor bisschoppen, maar kreeg uitstel tot 28 september 2018, zijn 77ste verjaardag . Hij mocht iets langer aanblijven om zijn vijftienjarig jubileum als bisschop te vieren. Van Looy is benoemd op 19 december 2003 en op 1 februari 2004 gewijd.

Ondertussen is de procedure voor de opvolging gestart. De nuntius doet dat in samenspraak met de congregatie van de bisschoppen, de HR-afdeling voor bisschoppen in de Romeinse Curie. Dat leidt tot een lijstje van drie namen in volgorde van geschiktheid dat aan de paus wordt voorgelegd. De paus kan dan één van die drie benoemen of iemand die daar niet op staat. Daar is hij paus voor.

De kans dat de nuntius, mgr. Kasujia, mijn idee vraagt is klein, ik ben dan zo vrij hem zelf enkele profielschetsen van een toekomstige bisschop toe te sturen.

Procedure

Ten eerste stel ik me vragen bij de procedure die vandaag nog gevolgd wordt om een bisschop te verkiezen. Daar zijn in de geschiedenis verschillende robbertjes over uitgevochten. Maar nu er geen macht en geldelijk gewin meer gemoeid is met de functie van bisschop kunnen we dat herbekijken. De kerk in ons werelddeel is veranderd van een kerk waar de priester centraal stond naar een kerk die gedragen wordt door gelovigen.

Priesters hebben verschillende kerken en gemeenschappen onder zich die allemaal draaien op vrijwilligers, gelovigen, niet gewijden. Het lijkt me niet meer dan normaal dat de procedure van de verkiezing van een bisschop daar rekening mee houdt. Een profielschets van een bisschop die het bisdom nodig heeft, zou niet enkel van priesters, al dan niet vicarissen, of bisschoppelijke gedelegeerden mogen komen. Ook gelovigen die elke dag mee de kerk de facto besturen, zouden gehoord mogen, moeten worden. Een diocesane synode lijkt me eigenlijk vandaag een onmisbare stap te zijn in de benoeming van een bisschop.

Lef

Zo ver zijn we nu nog niet. Dus reflecteer is graag over een profiel voor een nieuwe bisschop van Gent. Wat we nodig hebben is een onbevreesde bisschop. Bisschoppen vandaag worden afgeschrikt door de schaduw van de macht die hun voorgangers hadden. We hebben een bisschop nodig met ‘lef’.

Ik gebruik bewust het woord ‘lef’ omdat dat een leenwoord uit het Jiddisch-Hebreeuws is, letterlijk betekent het ‘hart’, maar het betekent ook ‘moed, durf’. Precies de combinatie die nodig is.

Onze bisschoppen vandaag zijn aardige en verstandige mensen, maar met te weinig lef. Ze zijn te beschroomd om zich in het maatschappelijk debat te gooien. En dat is een gemiste kans. De kerk kan een unieke functie bekleden in dit maatschappelijk debat, religie kan mensen uitdagen om op een andere manier naar de samenleving te kijken. We hebben een bisschop nodig die vragen durft stellen bij ‘heilige huisjes’, die niet bang is om straffe evangelische taal te gebruiken.

De bisschop die we nodig hebben is er geen die zo wollig spreekt dat iedereen het zeker met hem eens zal zijn. Iemand die spreekt vanuit het hart, die verontwaardigd kan zijn, opgetogen, overtuigd en overtuigend, iemand die durft door te spreken. Het is niet nodig dat ik het altijd met hem eens ben. Ik ben het niet altijd eens met paus Franciscus, maar hij inspireert, zet aan het denken en is met ‘lef’ aanwezig in het maatschappelijk debat.

Religie onder druk

We missen zo’n bisschop in het maatschappelijke debat. Zeker nu de religie in onze maatschappij onder druk komt. De islam heeft het debat over religie in de openbare ruimte opnieuw op de voorgrond gebracht en stelt het wankele evenwicht tussen Kerk en Staat opnieuw aan het wankelen.

Er is op dit moment een coalitie van fundamentalistische vrijzinnigen en anti-islamisten. Die zetten voor alle gemak christendom en islam in één hoek. De katholieke kerk is dan een vergrijzende, quasi uitstervende, gemeenschap die het jonge dynamisme van de islam nodig heeft om het religieuze overeind te houden. Die softe christenen zijn dan de facilitator van de islamisering. Een pot nat.

De realiteit is iets complexer dan dat. Maar ondertussen dreigt ook politiek de religie naar de privé te worden verbannen. Komt vrijheid van religie openlijk ter discussie, dan komt de vrijheid van onderwijs en ook van godsdienstonderwijs onder druk. Het wordt tijd dat in de media iemand anders dan Rik Torfs daar met lef tegen reageert. Dat ligt aan de media, maar ook aan de bisschoppen.

Machteloze kerk

Mgr. Kasujia, de apostelen hebben het christelijk geloof niet uitgedragen door iedereen te vriend te houden, wel door de discussie aan te gaan. En met lef hun visie te verdedigen. Handelingen 17 vertelt hoe Paulus de discussie aanging in Athene in de synagoge en op de markt, tot op de Aeropaag. Vandaag moeten wij christenen dat opnieuw doen. De kerk moet een machteloze kerk zijn, met de kracht van een overtuiging. Graag een bisschop die ons dat voorbeeld kan geven.

Deze Opinie verscheen ook in Tertio.