Heibel over referendum in Catalaanse regering

De Catalaanse Minister van Ondernemen en Kennis, Jordi Baiget, werd gisteren ontslaan door minister-president Carles Puigdemont. In een interview in de krant El Punt Avui liet de minister zich ontvallen dat hij twijfelt aan de haalbaarheid van de organisatie van het referendum, een dag voordat Puigdemont in eigen persoon de details van de organisatie van het referendum bekendmaakt. Het ontslag komt er na eerdere wrevel tussen de regeringspartijen. Ondertussen verhoogt de Spaanse regering de druk en is de kladversie van de ‘loskoppelwet’ bekendgemaakt.

Geloofwaardigheid regeringscoalitie onder druk

Voorbije maand kwam het in de regeringscoalitie al enkele malen tot kibbelen. Dat het referendum illegaal zal zijn volgens de Spaanse wet en regering, die mordicus nee zegt op elk voorstel dat uit Catalonië komt, ligt aan de grondslag van de problemen. Dat maakt dat de regering van Puigdemont het moeilijk heeft om een referendum te organiseren dat aan de internationale maatstaven voldoet.

Een van de netelige kwesties is de electorale census. De Catalaanse regering beschikt officieel niet over een census. Wanneer er verkiezingen plaatsvinden, krijgt het toegang tot de Spaanse databank met de actuele censusgegevens. Dat kan het nu niet. Het moet daarvoor teruggrijpen naar de census die het gebruikte voor de vorige Catalaanse verkiezingen op 27 september 2015. Het zal die census actualiseren a.d.h.v. de databank met gemeentelijke domicilies. Voor de Catalanen in het buitenland, zo’n 200.000, waarvan gemiddeld een kwart stemt, heeft de regering geen kant-en-klare oplossing en kwam het tot een botsing tussen het Ministerie van Bestuurszaken en dat van Buitenlandse Zaken. Terwijl beiden maandenlang de hete aardappel naar elkaar toeschoven, barste de etterbuil open door een open brief van de verontwaardigde Catalaanse gemeenschap in het buitenland, die nog steeds niet weet of het zal kunnen stemmen.

Catalaanse minister trekt referendum in twijfel

Terwijl deze minicrisis nog binnen de perken te houden was, maakte de Minister van Ondernemen en Kennis een uitschuiver van jewelste. Jordi Baiget, van dezelfde liberale partij als Puigdemont, twijfelde er openlijk aan of de Catalaanse regering het referendum wel zou kunnen organiseren door de zware gerechtelijke druk van de Spaanse regering. Deze dreigde er ook openlijk mee dat ambtenaren die meewerken aan de organisatie, zich blootstellen aan vervolging en ontzetting uit hun ambt. Baiget vreest daarom dat het referendum iets zou kunnen worden als de officieuze volksraadpleging van 9 november 2014. Het duurde niet lang vooraleer de unionisten naar buiten kwamen met een ‘Zie je wel!’ De radicaal-linkse CUP (Kandidatuur voor Volkseenheid), vóór onafhankelijkheid en die steun geeft aan de minderheidsregering van Puigdemont, eiste onmiddellijk het ontslag van Baiget.

Terwijl het op de sociale media gonsde van verontwaardiging –de stemmen uit het pro-onafhankelijkheidskamp vroegen bijna unaniem zijn ontslag– hield de centrumlinkse regeringspartner ERC zich loyaal op de vlakte. De woordvoerder van de Catalaanse liberalen, Marta Pascal, een getrouwe van oud-minister-president en partijvoorzitter Artur Mas, schaarde zich achter Jordi Baiget, ook een getrouwe van Mas, en gaf aan dat het enkel over een persoonlijke uiting van twijfel ging en dat de minister onvoorwaardelijk achter het referendum staat. De imagoschade werd echter met het uur groter. De Spaanse unionisten zetten nog eens in de verf dat de Catalaanse referendumplannen niet ernstig kunnen genomen worden. Aangezien het ondertussen om een zaak van geloofwaardigheid ging, zag Puigdemont uiteindelijk geen andere uitweg dan de minister te ontslaan, tegen het eigen partijestablishment in. Hij wil daarmee een duidelijke boodschap geven: voor twijfel is geen plaats, dit gaat om bittere ernst.

Wet over Zelfbeschikkingsrecht

Uren voordat het artikel met Baiget publiek werd, werd vanuit regeringskringen het ontwerp van de loskoppelwet of Wet over Zelfbeschikkingsrecht de wereld in gestuurd. In de introductie van dit wetsontwerp beroept de Catalaanse regering zich op het recht op zelfbeschikking der volkeren zoals goedgekeurd door de Verenigde Naties en zoals geratificeerd door Spanje. In de tekst wordt o.a. verwezen naar de verschillende resoluties van het Catalaans parlement –ongrondwettelijk verklaard door het Grondwettelijk Hof— en de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Er wordt ook aangegeven dat alle mogelijkheden om tot een dialoog te komen met de Spaanse staat uitgeput zijn.

De wet zelf is kort en duidelijk. Het verklaart het Catalaanse volk als een ‘soevereine politieke eenheid dat als zodanig zijn zelfbeschikkingsrecht vrij en democratisch kan uitoefenen,’ met het Catalaans parlement als zijn vertegenwoordiger.
De wet vestigt een ‘uitzonderlijk juridisch kader dat tot doel heeft het zelfbeschikkingsreferendum te reguleren en te garanderen.’ Het verklaart deze wet als ‘hiërarchisch superieur aan alle andere normen waarmee het in conflict kan komen,’ gezien deze wet de organisatie van een ‘fundamenteel en onvervreemdbaar recht van het Catalaanse volk’ reguleert.
Als laatste verklaart de wet dat ‘eenieder die deelneemt aan de organisatie van het referendum, rechtstreeks of onrechtstreeks, in zijn voorbereiding of in de toepassing van het resultaat, beschermd wordt door deze wet.’ Dit laatste deel komt er ongetwijfeld om voldoening te geven aan de verzuchtingen van vele ambtenaren, die zich tussen hamer en aambeeld bevinden.

Organisatie referendum

Vandaag is het wachten op de aankondiging van minister-president Carles Puidgemont. Om 19u. zal hij publiekelijk meedelen hoe de organisatie van het referendum er zal uitzien.

Morgen vindt u dit nieuws in Doorbraak, samen met de laatste uitspraken van de burgemeester van Barcelona, Ada Colau. Ze verklaarde zich steeds een onvoorwaardelijk voorstander en verdedigster van het recht op zelfbeschikking, een beeld dat aan het wankelen is gegaan.