Het dictaat van het mededogen

In een lang, zwalpend betoog probeert Karel Verhoeven, hoofdredacteur van De Standaard, aan de lezer het redactionele beleid van zijn krant uit te leggen. Waarom hij dat nodig acht, zegt hij niet. Maar vermoedelijk heeft het te maken met de vluchtelingencrisis. Het zal tot de redactie zijn doorgedrongen dat de lezers, of althans een substantieel deel ervan, stilaan genoeg krijgen van het gemoraliseer en het misprijzen voor de bekommernissen van de doorsnee-Vlaming. De titel van zijn betoog luidt: Ode aan het conflict. Mededogen als de cruciale politieke emotie. Het is trouwens al de tweede keer dat Verhoeven een poging in die richting waagt. In september verscheen: Een krant lezen is geen kant kiezen. Het moeilijke huwelijk tussen waarden en waarheid. Wie nu denkt dat De Standaard zijn beleid gaat bijstellen, komt bedrogen uit. Integendeel, Verhoeven koestert de ambitie de journalistiek van zijn krant te grondvesten op empathie, op mededogen – met andere woorden op wat in een oudere versie van De Standaard naastenliefde heette. Mededogen, zo oreert Verhoeven, is ‘de cruciale politieke emotie’. Hoe hij daarbij komt is minder duidelijk. Misschien is het een verre echo van de ‘broederlijkheid’ uit het bekende rijtje ‘vrijheid, gelijkheid, broederlijkheid’.

Ik weet niet hoe dat bij u zit, lezer, maar mooie gevoelens die een redactie moeten motiveren, dat ruikt bij mij naar onzin. Voor mededogen en naastenliefde hebben we toch Kerk en Leven of Tertio. Van een krant als De Standaard verwacht ik kwaliteitsvolle en objectieve berichtgeving en een zo ruim mogelijk tegensprekelijk debat. En precies daar wringt het schoentje al een tijdje. De aandachtige lezer kan er niet omheen: de berichtgeving wordt gefilterd en gestroomlijnd, en van debat is er al helemaal geen sprake. Van bleeding heart Verhoeven naar manipulator Verhoeven is trouwens maar een stap. Wanneer je de primauteit van de empathie predikt, is het maar logisch dat je wegfiltert wat dat medeleven in de weg staat. Is het u ook niet opgevallen dat De Standaard recent heel wat meer aandacht besteedde aan de zonnepanelen en de suikertax dan aan de vluchtelingencrisis? Toen de Willkommenskultur als een kaartenhuisje in elkaar stortte, kenden de journalisten plots geen Duits meer en wisten ze nog amper wat in ons buurland gebeurde. Over de chaos in Duitsland, het geweld in de asielcentra, de massale vechtpartijen, de aanranding van vrouwen, de bedreiging van christenen enzovoort, vond je nauwelijks iets terug in De Standaard. En over de aanzwellende kritiek op Merkel al even weinig. Dat paste niet in het plaatje.

Wat wel in het plaatje paste – letterlijk dan – was het voortdurend focussen op aandoenlijke kindergezichtjes in de stroom van hoofdzakelijk mannelijke asielzoekers. Dit instrumentaliseren van kinderen met politieke bedoelingen – met als bekendste voorbeeld Aylan – is geen democratische maar wel een totalitaire traditie. Bovendien getuigt het van een schromelijke onderschatting van de lezer. Want die lezer, zoals een Duits gezegde luidt, heeft door wat de bedoeling is, en is ontstemd. Al dat gemanipuleer moet natuurlijk medeleven opwekken. Maar let wel, niet zomaar medeleven. Verhoevens empathie is een politiek-correcte empathie, mededogen dus voor groepen die de politiek-correcte slachtofferstatus hebben verworven. Dat betekent empathie voor de eerste de beste asielzoeker, zelfs indien het een geweldenaar is, maar geen empathie voor de brave dorpeling wiens leven bij de komst van een asielcentrum wordt ontwricht door overlast of erger. Waarom zou continuïteit – wat iets anders is dan onveranderlijkheid – ook geen mensenrecht zijn? Waar haalt Angela Merkel, een vrouw die opgroeide in de DDR – een staat met een gestoorde relatie tot de realiteit – het recht vandaan om te experimenteren met haar land en haar landgenoten? Waar haalt Karel Verhoeven het lef vandaan om een gelijkaardig experiment met de Vlamingen te bepleiten?

Het vertoog van Karel Verhoeven heeft tezelfdertijd iets onoprechts en iets geëxalteerds. Een vreemde combinatie, dat wel, maar verklaarbaar. Hij wil de lezer overtuigen dat De Standaard nog altijd staat voor objectiviteit en open debat, terwijl daar stiekem afscheid van werd genomen om andere meesters te dienen. Vandaar de indruk van onoprechtheid. De geëxalteerdheid, vermoed ik, heeft te maken met Verhoevens sluimerend verlangen dat de huidige crisis naar een andere samenleving zal leiden. ‘Wat als we nu eens een immigratieland worden,’ klonk het al in augustus. Dat utopisch verlangen leeft bij een bepaald type van links en ook bij religieus geïnspireerde Gutmenschen. Is het u niet opgevallen, lezer, dat de vluchtelingen in Duitsland door opgewonden activisten werden ingehaald als ‘bevrijders’? Dramatische gebeurtenissen in de geschiedenis wekken die oeroude utopieën weer tot leven.

Maar er is nog een andere mensensoort die in deze crisis gedijt. Dat is de hypocriet die met zijn humanitaire retoriek de moral high ground bezet, en vandaar iedereen neersabelt die nog bij zijn verstand is en niet buigt voor het dictaat van het mededogen. Dat is niet de religieuze Tartuffe uit het beroemde stuk van Molière, maar een nieuwere en nog ergere soort, de humanitaire Tartuffe. Die werd nog tijdens de Franse Revolutie beschreven door Beaumarchais, de non-conformistische aristocraat op wiens Le Mariage de Figaro Mozart zijn opera baseerde. Maar een humanitaire Tartuffe, nee zo zou ik de hoofdredacteur van De Standaard vooralsnog niet durven noemen.