Het Europees Parlement, een waakhond die nooit bijt

Vorige week woensdag stemde een meerderheid van het Europees Parlement, na veel gekibbel, voor de nieuwe Europese Commissie van Ursula von der Leyen. Een van de redenen voor dat gekibbel was de onvrede bij de linkse fracties dat de grootste fractie, de Europese Volkspartij (EVP), het had gewaagd samen te werken met rechtse partijen. Dit ondanks het feit dat daar tamelijk mainstream regeringspartijen uit ons land – de N-VA – maar ook uit Tsjechië en Italië bij zitten.

Voor een groot deel was dit theater. In de praktijk gooiden de nationale leidende politici uit de Europese hoofdsteden het op een akkoordje, dat de Europarlementsleden dan maar moesten goedkeuren. Het was nu even niet de tijd voor een crisis. Het hele gebeuren bewijst eens te meer dat het Europees Parlement op zijn zachtst gezegd een zeer onvolmaakte instelling is.

Geen waakhond

Ooit bedacht als institutie die de Europese Commissie in toom moest houden, moeten we concluderen dat het Europees Parlement, ondanks het feit dat Europarlementsleden rechtstreeks worden verkozen, er de afgelopen vier decennia niet in is geslaagd een echte waakhond te worden.

De belangrijkste macht die leden van het Europees Parlement hebben is het weigeren van kwijting voor EU-uitgaven. Elk jaar komt de eigen controle-instantie van de EU, de Europese Rekenkamer, met een zeer kritisch verslag over de uitgaven van de EU. In oktober klaagde het orgaan dat er ‘materiële en wijdverspreide’ fouten zaten in de EU-begroting van 240 miljard euro in 2023.

Desondanks heeft het Europees Parlement over de jaren heen niet één keer geweigerd de EU-begroting goed te keuren. Het minste wat men zou verwachten is dat Europarlementsleden weigeren de EU-uitgaven goed te keuren totdat de eigen boekhouder van de EU verklaart dat er ‘geen materiële fouten’ in zitten. In plaats daarvan eisen Europarlementariërs wel hogere EU-uitgaven.

Het Europees Parlement verzet zich zelfs tegen zeer bescheiden voorstellen om het begrotingstoezicht op de besteding van EU-middelen te verbeteren. Tijdens de vorige zittingsperiode verwierp een meerderheid bijvoorbeeld het voorstel om de EU-uitgaven te onderzoeken in het jaar nadat de EU-middelen zijn uitgegeven en niet twee jaar daarna, om het toezicht te versterken.

Nooit streng genoeg

Ook als het gaat om regelgeving zijn Europarlementariërs niet bepaald een factor die overregulering aan banden legt.

Tijdens de vorige zittingsperiode stemde een meerderheid enthousiast voor de vrijheid van meningsuiting verstikkende Verordening digitale diensten (de ‘Digital Services Act’ DSA), het nog duurder maken van huisvesting via verplichte renovatie van gebouwen, het uitbreiden van de Europese klimaattaks ‘ETS’ en het opleggen van meer ‘due diligence’-bureaucratie aan bedrijven. Bovendien stemden ze ook voor de kostelijke ‘natuurherstelwet’ en een de facto-verbod op de verbrandingsmotor vanaf 2035. Die laatste maatregel is een van de oorzaken van de huidige crisis in de Europese auto-industrie.

Voor Europarlementariërs kunnen regels nooit streng genoeg zijn, en kan het EU-beleidsniveau nooit genoeg macht krijgen. Europarlementariërs hebben het volste recht om er zo over te denken, maar het betekent duidelijk ook dat ze niet vertrouwd kunnen worden om als waakhond te fungeren teneinde de zeer machtige Europese Commissie in toom te houden.

Qatargate

Het Europees Parlement wordt ook met de regelmaat van de klok getroffen door schandalen, van relatief onbeduidend graaien van belastinggeld tot grootschalige corruptieschandalen. Een voorbeeld van het eerste is hoe Europarlementariërs tot op de dag van vandaag een verplichting weigeren openbaar te maken hoe ze omgaan met hun maandelijkse ‘onkostenvergoeding’ van bijna 5.000 euro die ze bovenop hun salaris ontvangen.

Een recent corruptieschandaal dat de instelling op zijn grondvesten deed daveren is ‘natuurlijk ‘Qatargate’, dat in 2022 uitbrak. Europarlementsleden, hun families en lobbyisten zouden beïnvloed zijn door de regeringen van Qatar en andere niet-Europese landen, waarbij er ook sprake zou zijn van corruptie en het witwassen van geld. De Griekse socialistische Europarlementariër Eva Kaili kreeg hier de meeste aandacht, maar volgens Belgische media is de Belgische socialistische Europarlementariër Marie Arena hier de echte spin in het web. Het onderzoek loopt nog.

Ander schandaal

Ook in een ander schandaal wordt de betrokkenheid van Qatar momenteel onderzocht, ditmaal door het Europees Openbaar Ministerie. Volgens beschuldigingen zou Henrik Hololei, een topambtenaar van de Europese Commissie uit Estland, gebruik hebben gemaakt van langeafstandsvluchten die door Qatar werden betaald, net toen het directoraat van de Europese Unie dat hij leidde onderhandelingen voerde met de olierijke Golfstaat.

Qatar heeft grote financiële belangen in de EU. Onlangs nog kwam naar buiten dat de Russische staatsenergiegroep LUKoil van plan zou zijn om zijn raffinaderij in Bulgarije te verkopen aan een Qatarees-Brits consortium, Oryx Global. Een van de eigenaren van dat consortium is de Qatarese zakenman Ghanim Bin Saad Al Saad, iemand die in het verleden al genoemd werd in het onderzoek naar de beslissing om de wereldbeker voetbal van 2022 aan Qatar te gunnen.

De Franse krant Le Monde merkte hierover op dat ‘Braziliaanse en Amerikaanse aanklagers de bankrekening van het voormalige hoofd van de Braziliaanse voetbalbond (CBF) Ricardo Teixeira onderzochten’ waarbij ‘ze ontdekten dat er een betaling van 22 miljoen dollar aan hem is gedaan door de Qatarese groep Ghanim Bin Saad Al-Saad & Sons Group (CSSG).’

Jean Quatremer, lange tijd EU-correspondent van het links georiënteerde Franse dagblad Libération, kwam met het nieuws over dit recente EP-schandaal naar buiten: ‘Noch de Europese Commissie, noch het Europees Parlement wil deze zaken publiekelijk bespreken. (…) Vanuit dit perspectief lijkt Brussel erg op het Kremlin – alles is afgesloten en informatie wordt achtergehouden. Toen ik het rapport las, was ik compleet verbijsterd.’

Dit alles wekt niet bepaald vertrouwen op in de EU-instellingen in het algemeen of het Europees Parlement als waakhond in het bijzonder.