Het lerarentekort? Dat creëren we zelf

Met de start van dit nieuwe schooljaar rijst er bij veel scholen de bijna jaarlijkse en onvermijdelijke vraag op hoe ze met het lerarentekort zullen omgaan. Niet alleen het beschikbare lerarenaantal schiet tekort, maar ook onze onderwijskwaliteit is niet langer om over naar huis te schrijven. De aftakeling van het onderwijs is er weliswaar één van lange adem geweest. Ze valt te wijten aan een resem van factoren en niet aan één minister of koepel, die overigens vaak met de beste bedoelingen handelden. Door al die goede bedoelingen moeten we nu echter wel de rotte vruchten plukken.

Het eerste aspect dat het lesgeven en de onderwijskwaliteit ondermijnt, is de uitgebreide pedagogisering van het onderwijs. De klassieke lesmethodes moesten plaatsmaken voor allerhande pedagogische lesvormen, om iedere leerling over de lat te krijgen. Ondertussen toonde PISA-onderzoek aan dat Vlaanderen tussen 2003 en 2018 de op een na grootste puntendaling van alle Europese landen kende voor wiskunde. Ook de cijfers voor begrijpend lezen daalden jaar na jaar. Niet verwonderlijk als leerlingen alles voorgekauwd krijgen in invulboeken en de focus verder vooral ligt op spelenderwijs leren. De pedagogisering verhoogde ook de planlast voor leerkrachten. Al die alternatieve lesvormen bereiden zichzelf namelijk niet voor.

De methodes van vroeger hadden hun gebreken, maar wierpen duidelijk ook hun vruchten af. Bovenstaande onderzoeksresultaten doen echter terecht de wenkbrauwen fronsen over de recente pedagogische lesmethodes. De slinger is te ver doorgeslagen in de richting van het welbevinden van leerlingen. Zo wordt de essentie van onderwijs uit het oog verloren. Het wordt tijd dat we terug durven focussen op de overdracht van kennis en basiscompetenties.

Aanspreekpunt

Leerkrachten zijn geen zorgmedewerkers. Het is niet hun kerntaak en ze zijn daarvoor simpelweg onvoldoende opgeleid. Ik heb tijdens mijn stages meerdere leerkrachten hun pauzes altruïstisch zien opzij schuiven om leerlingen met problemen, hetzij thuis of op school, een hart onder de riem te steken. Uiteraard moet je als leerkracht een aanspreekspunt zijn voor je leerlingen, maar ook leerkrachten hebben nood aan die pauzes tussen de lessen door. Zowel om even op adem te komen als om het materiaal voor de volgende les te verzamelen en de administratie die met de planlast gepaard gaat de baas te blijven. Ook de invoering van het M-decreet was in dat opzicht geen cadeau. Het Leersteundecreet van minister Weyts, dat het M-decreet zal vervangen, is echter een grote stap in de goede richting om leerkrachten te ontlasten en de leerlingen een gepaste basiszorg aan te bieden.

Naast de uitstroom van leerkrachten door bovenstaande oorzaken zorgt ook de minieme instroom voor tekorten. Leerkracht worden is niet aantrekkelijk meer in de ogen van vele jongvolwassenen. Ooit was het een gerespecteerd beroep, had je als leerkracht autoriteit in je vakgebied en in je klas. Tegenwoordig worden leerkrachten echter beschouwd als de luieriken van de samenleving en wordt iedere beoordeling door ouders en directies in twijfel getrokken.

Mooi pensioen

Daarnaast biedt de privésector een aantrekkelijker aanbod van voordelen boven op het loon aan. Leerkrachten hebben natuurlijk andere voordelen zoals een mooi pensioen, maar daarvoor moet je natuurlijk wel een voltijdse aanbieding krijgen. Voor startende leerkrachten duurt het vaak helaas enorm lang vooraleer ze een vaste job vinden, waarbij ze tussendoor de ‘keuze’ hebben tussen vacatures waarbij ze slechts enkele uren aan de slag kunnen. Daar kan geen enkele (jong)volwassene alle kosten mee dekken.

Bovendien zal mijn generatie nog lang mogen wachten vooraleer ze hun pensioen kunnen innen. De waarschijnlijke gevolgen van de vergrijzing dragen overigens niet bepaald bij aan het beeld over dat voordelige pensioen. Dat personen die dus een onderwijsprofiel zouden kunnen invullen sneller kiezen voor een job waarbij ze bijvoorbeeld een bedrijfswagen krijgen en direct de extralegale voordelen plukken, is weinig verbazingwekkend.

Maak het beroep aantrekkelijker door meer respect en vertrouwen te eisen van ouders en directie. Voorzie meer voordelen dan louter een lerarenkaart met kortingen voor musea etc. om de concurrentie met de privésector te verkleinen. Laat leerkrachten die meer uren wensen te geven dit doen en beloon hen belastingvrij in plaats van startende leerkrachten te gebruiken om deze extra uurtjes in te vullen en hen daarna af te danken. Verlies de startende leerkrachten niet uit het oog en voorzie een jobaanbod dat maximaal ingevuld kan worden. Zorg dat leerkrachten effectief les kunnen geven en de overdracht van kennis en basiscompetenties centraal staat.

Leerkrachten moeten de volgende generaties klaarstomen. Dat zou eigenlijk geen ondankbare of onaantrekkelijke taak mogen zijn, maar is het helaas wel waardoor de tekorten zich blijven opstapelen. Door onbegrip over wat het beroep werkelijk inhoudt bij ouders, maar ook door onderwijskoepels en een overheid die de kern van onderwijs jaren aan een stuk hebben weggebeiteld ten voordele van pedagogisch en inclusief lesgeven, hebben (potentiële) leerkrachten de liefde voor het onderwijs verloren.

Het lerarentekort? Dat creëren we zelf.