Hoe kan je 149 mensen meenemen in je dood?

We zullen wellicht nooit zeker weten hoe en waarom vlucht 9525 van Germanwings is neergestort. Zelfs als kan vastgesteld worden dat de crash werd ingezet door copiloot Andreas Lubitz, zelfs als we te weten komen dat het inderdaad om een zelfmoord gaat, dan nog zullen we nooit helemaal begrijpen wat er zich in het hoofd van de 29-jarige Duitser heeft afgespeeld. 

De optie ‘zelfmoord’ dook op nadat bekend werd dat de neerwaartse spiraal van het vliegtuig bewust was ingezet. Politieke of religieuze motieven lijken weinig waarschijnlijk, aangezien Lubitz geen boodschap meer gaf, de ‘aanslag’ door niemand werd opgeëist en het vliegtuig neerstorte in een onbewoond gebied. Maar hoe kan je dan verklaren dat Lubitz 149 collega’s en onschuldige medepassagiers meenam in zijn dood?

Zelfmoord lijkt niet eens het goede woord voor iemand die zoveel mensen meesleurt naar het einde. Het lijkt iets crimineel, iets wat een psychopaat zou doen. Moet je hier niet spreken over (massa)moord?  Wie mentaal nooit heeft moeten worstelen met zelfmoordgedachten kan er met zijn verstand niet bij. We vragen ons af waarom Lubitz niet gewoon een boom, een handwapen of een hoop pillen had kunnen zoeken en er ver van alles en iedereen een einde had kunnen maken. 

Alleen: je kan van suïcidale mensen geen rede meer verwachten. Eenmaal het suïcidale proces vergevorderd is, treedt er een tunnelvisie in. Zelfmoord is een idee dat kan woekeren, tot het de hele geest overwoekerd. Suïcidale personen verliezen de gevolgen van hun laatste daad uit het oog, zoals ze ook de mogelijke alternatieven uit het oog verliezen. Dit is geen egoïsme: het is bewustzijnvernauwing. 

Het is een fabel dat zelfmoord een ‘keuze’ zou zijn. Er kan immers geen sprake zijn van een echte keuze als in het hoofd van de zelfmoordenaar alle mogelijke alternatieven verdwenen zijn. Voor de zelfmoordenaar in de laatste fase van het suïcidale proces is er nog maar één enkele uitweg. Alle andere uitwegen lijken verdwenen, of totaal onhaalbaar. In zo een scenario is keuzevrijheid een verre droom. 

Soms zijn er moeders die hun eigen kinderen vermoorden, vlak voor ze zelf overgaan tot zelfdoding. Die daad gaat in tegen elke rede, tegen elke natuurwet, tegen elke beschaving. Het valt alleen maar te verklaren door de analyse die ook al lang en breed is gemaakt door suïcidedeskundigen: in de laatste fase van dit vreselijke proces is er geen rede, geen natuurwet en geen beschaving meer. Er is alleen een alles dominerend idee: dat het leven voorbij is en dat er alleen zelfmoord rest. 

De verleiding om Andreas Lubitz hard te veroordelen zal ook in de komende week groot blijven. Je kan dit nabestaanden van een drama niet verwijten. Maar ook nabestaanden zijn niet altijd redelijk. Zelfmoordenaars zijn geen moordenaars. Zij lijden aan een vreselijke aandoening en zij zijn slachtoffers.

Wie vragen heeft over zelfdoding, kan terecht op het gratis nummer 1813 en www.zelfmoord1813.be.