Hoe kan Nuit debout een verschil maken?

Op de Place de la République in Parijs is in de lente van dit jaar een beweging ontstaan, bekend onder de naam Nuit debout. Ze heeft veel weg van de Indignados in Spanje, maar het is de vraag of ze iets meer wil zijn. Sommigen hebben het al over een massabeweging die herinnert aan mei ’68, maar die vergelijking is onterecht. Toen wisten studenten en arbeiders even het halve land lam te leggen en president Charles De Gaulle kortstondig in het nauw te drijven. De heibel van vandaag is vooral slecht nieuws voor de zittende meerderheid: president François Hollande en de regering van Manuel Valls.

Ontgoocheld in Hollande

Nuit debout trekt hoofdzakelijk jonge mensen aan van allerlei slag die ontgoocheld zijn, zich onrechtvaardig bejegend voelen en van het huidige politieke bestel niets meer verwachten. Zij keren zich vooral af van de socialistische regering. Had president Hollande bij zijn aantreden niet beloofd dat zijn mandaat in het teken van de jeugd zou staan? Dat een Frans equivalent van de Indignados in 2012 uitbleef, had net alles te maken met de zege van de socialistische president en de verwachtingen die hij had geschapen na de nederlaag van de verfoeide Nicolas Sarkozy. Deze oud-president, die nog altijd hoopt op een terugkeer naar het Élysée, noemde de jongeren op het Parijse plein onlangs nog ‘een stel leeghoofden die de Fransen geen lessen in democratie hoeven te geven’. Het zal de pleinbezetters worst wezen. Hun pijlen zijn immers gericht op het huidige beleid. Nochtans kon Hollande eind april uitpakken met iets gunstigere werkloosheidscijfers: 60.000 werkzoekenden minder dan een jaar eerder. Maar hoe zwaar weegt dit resultaat, in een land waar een op de vier jongeren (onder de 24) geen werk vindt?

Volksvergaderingen over heel Frankrijk

Intussen houden de acties aan. Enkele weken geleden wist Nuit debout over heel Frankrijk 1,2 miljoen mensen, volgens sommigen slechts 400.000, op de been te brengen. De beweging is inmiddels actief in elke Franse stad van enige betekenis. Op de Place de la République komen bijna dagelijks duizenden mensen af op volksvergaderingen en discussieavonden of -nachten over linkse thema’s: de afbouw van het kapitalisme, opvang voor sans papiers, werk voor iedereen… Het gaat er vaak rustig aan toe, maar soms ook heftig. De onvermijdelijke professionele keetschoppers in de marge van de beweging kladden tags op de muren, gooien winkelruiten aan diggelen en zorgen voor nachtlawaai. Dit alles tot ergernis van heel wat omwonenden en de plaatselijke nering op en rond het plein. De actievoerders hekelen scherp de minderheid van oproerkraaiers die geen respect hebben voor privébezit en die de ‘rechtse’ filosoof en opiniemaker Alain Finkielkraut de huid vol scholden toen hij een kijkje kwam nemen.

De beweging put haar kracht uit het verzet tegen de zogenaamde wet-El Khomri. Deze wet, genoemd naar de Minister van Sociale Zaken Myriam El Khomri, beoogt een soepelere ontslagregeling en een flexibelere toepassing van de 35-urige werkweek. Een ‘cadeau aan de werkgevers’ dus, nota bene van een zich links noemende regering, zo luidt de kritiek. Sinds de vakbonden en allerlei jeugdorganisaties zich zijn gaan roeren, heeft de regering alvast bakzeil gehaald: er kan nog over worden gepraat… Dat zo’n wet mensen weet te mobiliseren is duidelijk. Maar hoe kan een beweging als Nuit debout een verschil maken?

Links of rechts, lood om oud ijzer

We zouden het moeten vragen aan de informele leider van de beweging, de economist Frédéric Lordon, een oudere jongere van 54. Hij wil met een echt links programma een uitweg bieden aan mensen die nu bij gebrek aan beter hun heil zoeken bij het Front National (FN). Volgens Lordon bestaat er ook geen andere keuze omdat de communistische partij nauwelijks nog bestaat. Het is twijfelachtig of Lordon en al diegenen die op de Place de la République aan zijn lippen hangen zo’n visioen gestalte kunnen geven. Maar ze hebben hier wel een punt: hoe kun je mensen nog warm maken voor de politiek als de toonaangevende formaties, enerzijds Hollande en de zijnen, en anderzijds centrumrechts (onder wie oud-premier Alain Juppé en Nicolas Sarkozy) vrijwel hetzelfde beleid voeren? In de recente regionale verkiezingen is de vlucht van socialistische kiezers naar het FN nog toegenomen. En waarom nog voor de socialisten kiezen als die met Emmanuel Macron een Rothschildbankier aantrekken om het departement Economische Zaken te leiden? We zijn beland in een democratie waarin niets te kiezen valt, zo luidt het. Links of rechts, het is lood om oud ijzer.

Werkgroep algemene staking

Nuit debout’s doel is om op lange termijn een directe participatieve democratie te installeren. Dat de beweging gemarginaliseerde figuren zoals de Griekse oud-minister van Financiën Yannis Varoufakis in haar midden kon verwelkomen, deed misschien menig vrouwenhart sneller kloppen maar zette voorts niet veel zoden aan de dijk.

Van een brede beweging is nog geen sprake. Een werkgroep vergadert dagelijks over het thema algemene staking. Zo’n staking, alweer van 1968 geleden, crëeert omstandigheden waarin veel mogelijk wordt, maar de kansen hierop zijn alsnog klein. Frankrijk kende in de vorige eeuw slechts twee grèves générales. De verhouding met de bonden ligt moeilijk. De beweging verklaarde zich al wel solidair met bijvoorbeeld stakend SNCF-personeel, maar ze stelt de burger, le citoyen centraal, en wil met partijen en bonden geen uitstaans hebben.

De vraag is welke gevestigde partijen en welke presidentskandidaat in de komende verkiezingen garen zullen spinnen bij deze beweging. Anders dan Sarkozy betuigt de veel belaagde Hollande (in een recente peiling gunt slechts 16% van de kiezers hem een tweede mandaat) zijn sympathie voor de acties van Nuit debout, maar uiteindelijk vindt hij het algemeen stemrecht toch het beste systeem. Wie zal hem ongelijk geven?

Foto: © Reporters