Hoe verloopt de vorming van het nieuwe rechtse kabinet in Zweden?

Na de verwondering over Zweden is afgelopen weekend ook Italië naar rechts gedraaid. In ieder geval zullen de relaties tussen Stockholm en de Europese Commissie en die tussen Rome en Von der Leyen er zeker anders uitzien in de toekomst. Trouwens, Zweden is de eerste zes maanden van het 2023 de voorzitter van de Europese Raad.

Politiek statement

Yiva Johansson, het sociaaldemocratische Zweedse lid van de Europese Commissie, wist te melden dat het land zijn grenscontroles met Denemarken en andere Schengenlanden moet stoppen. Uiteraard is dat een politiek statement, omdat haar eigen partij naar de oppositiebanken verhuist. Trouwens, een dergelijke opmerking had ze ook zes maanden geleden kunnen maken, maar toen was haar vriendin Magdalena Andersson nog regeringsleidster.

Als er een rechts kabinet komt, dan zal migratie grondig anders aangepakt worden vanuit Stockholm. De conservatieve leider Ulf Kristersson wist te vertellen dat er nog enkele weken nodig zijn om een kabinet te maken tussen de conservatieven, de liberalen, de christendemocraten en de Zweedse democraten. Ten aanzien van deze laatste is het nog steeds niet duidelijk of de Zweedse democraten gaan deelnemen aan dit kabinet of het enkel gaan steunen vanuit het parlement.

Speaker

Afgelopen maandag diende het parlement, in zijn nieuwe samenstelling, een voorzitter te kiezen voor de komende legislatuur 2022-2026. De uitredende voorzitter-Speaker Per Olaf Andreas Norlen van de conservatieve partij Moderaterna werd met unanimiteit verkozen door de nieuwe leden van de Riksdag (het Zweedse parlement). De man is al sinds 2018 de Speaker of the House  en coördineert de regeringsonderhandelingen.

Gezien het feit dat de Zweedse Koning enkel een protocollaire functie heeft volgends de grondwet van het Scandinavisch land, heeft de parlementsvoorzitter veel macht. Hij tekent onder andere de wetten, doet de gesprekken over wie de regeling mag vormen, hij is de regent als er geen koning is in Zweden, hij leidt het bureau van de Riksdag en bepaalt de agenda van de algemene vergadering vergadering. Hij ontslaat en benoemt bovendien de eerste minister en verklaart zelfs de oorlog.

Kenneth Forsland (sociaaldemocraat) werd zonder tegenkandidaat de eerste ondervoorzitter, maar het liep fout bij de verkiezing van de tweede ondervoorzitter. Hier stelde rechts Julia Kronlid voor van de Zweedse democraten, maar die haalde maar 173 stemmen, terwijl de vier onderhandelende partijen 176 zetels bezitten in het Zweedse Parlement. Welke drie leden stemden tegen haar? In een tweede stemming behaalde zij wel het ambt. Desalniettemin roept deze stemming vragen op naar de homogeniteit van de groep van 176 parlementsleden uit de vier kandidaat-regeringspartijen. Men mag niet vergeten dat de vier partijen een zeer nipte meerderheid hebben van 176 versus 173. Komt er hulp vanuit de centrumpartij?

Centerpartiet

Ondertussen is het een grootse crisis binnen de centrumpartij, de grote verliezer van de jongste verkiezingen. De leden eisen het aftreden van heel het partijbestuur. Deze partij ligt ondertussen uiteen in drie fracties. De eerste groep wil in de oppositie met de linkse partijen, een tweede deel wil besturen met rechts, doch zonder de Zweedse democraten, en de derde groep van de Centerpartiet wil toetreden tot de onderhandelende partijen en heeft geen problemen met de Zweedse democraten. Partijleidster Annie Loof heeft haar ontslag al aangekondigd.

Ook haar vrouwelijke communistische collega, Dadgostar, staat onder druk om af te treden na  de nederlaag. De groenen hebben licht gewonnen, dus daar zit er geen wijziging aan te komen rond het leiderschap van deze partij. Een andere vraag is de positie van Andersson bij de sociaaldemocraten. Zij heeft wel zeven zetels gewonnen, maar er is geen eensgezindheid over de positie van deze partij binnen de oppositie. De liberalen en de christendemocraten, beiden verliezers van de jongste verkiezingen, hopen op een omvangrijk pak bevoegdheden net zoals de ministers in het kabinet Kristersson. Want als Jimmie Akesson alleen steunt en geen regeringsleden eist, dan is het kabinet te verdelen onder drie partijen: de conservatieven en de twee kleinere partijen.