De hoofddoek: een versluierd debat

Het hoofddoekendebat is een stellingenoorlog waar de posities vast zitten, zonder ook maar enige beweging in de fronten. Een incident zorgt enkel voor het dieper uitgraven van de stellingen.

Veel vragen

Is het dragen van een hoofddoek door moslimmeisjes en vrouwen een uiting van hun religieuze overtuiging? Is het dragen van de hoofddoek een symbool van de ondergeschikte positie van de vrouw in de islam? Kan het dragen van een hoofddoek een vrije keuze zijn? Kunnen we ervan uitgaan dat elke hoofddoeldraagster of haar man of haar ouders ons westers maatschappijmodel verwerpen?

Rond die vragen draait het in het (onregelmatig maar vaak opflakkerende) hoofddoekendebat. Afhankelijk van de antwoorden op de bovenste vragen zal u ofwel voor ofwel tegen een algemeen verbod op de hoofddoek op school, bij ambtenaren of in de samenleving zijn.

Extra factoren

Pas op, er spelen nog andere factoren mee in de discussie, en dat maakt de zaak niet makkelijker. Er zijn er die elke uiting van religie uit het openbaar leven willen bannen. Er zijn er ook die elke uiting van de islam uit onze openbaar leven willen bannen. Ze zien de islam en de bijbehorende islamisering als een gevaar die onze samenleving ondermijnt.

Daarenboven zijn er natuurlijk vrouwen die de hoofddoek als onderdrukkend hebben ervaren. Ze hebben er zich na een (moeilijke en ook vaak innerlijke) strijd van bevrijd en dragen dat actief uit. Ze willen, heel begrijpelijk, andere vrouwen in hun strijd voor gelijkheid tussen man en vrouw en bevrijding van de hoofddoek. Zelfs als die vrouwen die hoofddoek niet zien als inperking van hun vrijheid.

Waarom?

Let ook goed op als u een antwoord formuleert op de bovenstaande vragen. U bent een islamofoob, een muliculti Gutmensch of een naïeve dwaas voor u het weet. De clou is natuurlijk dat je niet zo maar ja of neen kan antwoorden. Waarom draagt iemand een hoofddoek? Uit religieuze overtuiging, als symbool om te laten zien dat je tot een bepaalde groep behoort of wil behoren, uit conformisme, uit gewoonte, uit traditie, om je af te zetten tegen het Westen, omdat ‘het moet van thuis’… ?

De reden om een hoofddoek te dragen is voor de een al aanvaardbaarder (of verwerpelijker) dan een andere. Maar dat lost het probleem niet op, tenzij we een soort zedenpolitie in het leven roepen die controleert waarom de hoofddoek gedragen wordt en of dat in dat geval al dan niet moet verboden worden.

Verbieden!

Wat moeten we dan? De hoofddoek verbieden gaat in tegen artikel 18 van de rechten van de mens waarin duidelijk staat dat iedereen het recht heeft om in het openbaar de geboden en voorschriften van zijn/haar religie te volgen. En die rechten van de mens behoren toch tot onze democratische traditie waarop we — terecht — trots zijn? Of had het dragen van die hoofddoek dan tóch niets met de islam te maken?

Als ik het goed heb begrepen — ik ben geen jurist — dan komt ook het oordeel van de rechter in de zaak van de meisjes in Maasmechelen daarop neer. Als we overgaan tot het inperken van vrijheden, zeker als die in het mensenrechtenverdrag staan, dan moeten we dat goed motiveren. Ook dat is een westerse verworvenheid die we moeten koesteren.

De vraag is dan of iemand die een hoofddoek draagt, een keppeltje of een kruisje rond de nek, mij op een vriendelijke en correcte manier mijn nieuwe identiteitskaart kan overhandigen aan het loket van de dienst ‘burgerlijke stand’? Ja. Kunnen mensen die een paspoort komen halen aanstoot nemen aan iemand met een hoofddoek achter het loket? Jazeker. Dat mag ook. De vraag is of je omwille daarvan die hoofddoek dan maar moet verbieden. Dat ruikt naar dezelfde manier van denken als de politieke correctheid waar diezelfde burger zich ook aan ergert.

Is elke hoofddoek op een speelplaats van een school een probleem? Neen. Kunnen er situaties ontstaan waarbij een hoofddoek op een school een probleem kan zijn? Ja. En dan moet een school maatregelen nemen. Dat ze die maatregelen moet motiveren is een logisch gevolg van de rechtstaat waarin we leven.

Het doel

We moeten altijd goed voor ogen houden waarheen we willen. We willen een open samenleving, waar iedereen zichzelf kan zijn, een diverse samenleving dus. We kunnen niet eisen dat iedereen is zoals we zelf zijn.

Ik zie ze liever niet, die volledig versluierde vrouwen, het botst met mijn mens- en wereldbeeld. Maar is onze maatschappij werkelijk zo maakbaar dat alle problemen vanzelf verdwijnen als we de hoofddoek verbieden? Of in tegendeel, is elk probleem verdwenen als we het verbod op de hoofddoek verbieden? Zowel een verbod op de hoofddoek als het onvoorwaardelijk toelaten van de hoofddoek kunnen segregatie in de hand werken.

Een hoofddoekenverbod op een bepaalde plaats en in bepaalde omstandigheden moet wel kunnen, zeker in scholen. De scholen zelf kunnen best inschatten en motiveren hoe de situatie bij hen is en of er al dan niet een hoofdoekenverbod moet komen. Laat ze het dan wel goed doen, dan vermijden we alvast nog eens een rondje loopgraven verdiepen.