Hoofddoekendebat: waar is de stem van de vrouw?

Ik loop deze morgen mijn school binnen. Verschillende jonge meisjes — eerste graad — met hoofddoek wachten in groep aan de poort. Geïrriteerd doen ze de hoofddoek uit alvorens ze binnenwandelen. Ik loop voorbij en onze blikken kruisen. Telkens weer raakt het mij. De meisjes worden verscheurd tussen twee werelden: de wereld op school zonder hoofddoek en de wereld buiten de schoolmuren met hoofddoek. Het hoofddoekendebat houdt me echt wakker. Op Twitter zie ik twee groepen: de groep die vindt dat hij verboden moet worden, en de groep die hem ziet als een eigen keuze van de vrouw. Maar, waar is de stem van de vrouw zelf?

Kritische vragen

Als dertiger van allochtone afkomst, die leeft binnen de gemeenschap en opgevoed is in een heel (voor de vrouw) streng conservatief gezin, wil ik graag mijn verhaal doen. Ik kies ervoor dit anoniem te doen, om de relatie met mijn familie niet nog meer te schaden. Niet enkel daarom, ook voor mijn leerlingen, waar ik probeer zo neutraal mogelijk te blijven als zij bij mij hun verhaal kwijt willen. Ik probeer hun de juiste vragen te stellen om hen zelf te laten nadenken, om dat kritische te prikkelen. Ik beïnvloed hen nooit, omdat ze zelf keuzes moeten maken.

Keuzes die ik nooit kon maken, want als vrouw stond het voor mij al vast welke weg ik zou opgaan. Mijn identiteit werd reeds bij mijn geboorte bepaald, de weg die ik opging was al uitgestippeld. Ik ben islamitisch opgevoed. Nu ja, eerder cultureel opgevoed. Mijn ouders gaven thuis de macht aan de broers. Als vrouw hadden wij weinig inbreng. Onze broers mochten veel meer en waren ook de ‘baas’ over ons. Dat heeft mij in het leven zeker getekend. Ik draag daar nog steeds de littekens van: letterlijk en figuurlijk. Vragen over de Islam waren ook uit de boze. Het is zo, en verder was er geen ruimte voor kritische vragen. Over de Islam wist ik dus weinig.

Jonge meisjes

De hoofddoek was ook geen discussiepunt. Als tiener droeg ik geen hoofddoek, dat moest ook niet. De hoofddoek was toen meer iets wat je droeg wanneer je verloofd was en dus ging trouwen. Ik denk dat iedereen wel zulke vrouwen kent, en nog steeds. Ze gaan trouwen en hups, die hoofddoek vliegt om de haren. Zo ging dat en zo gaat dat vaak nog steeds. Nu zie je meisjes de hoofddoek steeds jonger en jonger aandoen. Dat baart me wel zorgen, want een meisje van 12 hoeft niet bezig te zijn met haar haren te bedekken. Een meisje van 12 zou bezig moeten zijn met spelen, vriendinnen maken, en ja, ook wel verliefd worden.

Mijn dochter en mijn nichtje zijn beiden 10 jaar. Ik kan mij niet voorstellen dat mijn dochter over twee jaar al een hoofddoek zou aandoen. Ik krijg hartkloppingen als ik er nog maar aan denk. Mijn nichtje van 10 draagt hem vaak wel, omdat ze thuis aangemoedigd wordt hem te dragen. Op zich is dat prima, uiteraard, maar je merkt toch het verschil aan reacties als beide meisjes bij de familie op bezoek gaan. Mijn nichtje krijgt heel veel meer aandacht en opmerkingen dan mijn dochter. Ze zijn trots op haar, omdat ze een hoofddoek aan heeft. Ook mijn dochter voelt dat haar nichtje meer aandacht krijgt.

Keuzevrijheid?

Zelf ben ik heel ruimdenkend. Wie een hoofddoek wil dragen, die moet dat doen. De overheid heeft zich daar eigenlijk ook niet mee te moeien. Vrouwen weren op jobs omdat ze een hoofddoek dragen, is discriminerend en zou verboden moet worden. Het probleem is dat onze overheid één van de werkgevers is die ‘die discriminatie’ onder de noemer van ‘neutraliteit’ in stand houdt. Maar is die hoofddoek zo vrijwillig?

Ik vind dat niet. Je hebt veel meisjes die zo opgevoed zijn en die het normaal vinden dat ze een hoofddoek dragen. Het wordt een gewoonte, iedereen uit je omgeving doet het. Je krijgt ontzettend veel complimenten daarvoor binnen de gemeenschap. Te weinig vrouwen doen het echt uit overtuiging en uit liefde voor Allah swt*. Want, zo zou het moeten. Als je de hoofddoek draagt, dan zou je dat moeten doen omdat het doet voor Allah swt en niet voor de gemeenschap. Of voor je man.

Symbool voor de vrouw

Ik kom uit een stad waar de gemeenschap nog redelijk conservatief is. Het is geen boerengat, integendeel. Het is een stad, met een grote Marokkaanse gemeenschap. Een gemeenschap waar de vrouw geacht wordt de hoofddoek te dragen. Die is een onderdeel van het geloof en dus is dat normaal. Er is weinig ruimte voor vrije keuze en je stelt het gewoon niet in vraag. Er zijn vrouwen die hem niet dragen en dat is natuurlijk prima, maar de meesten dragen hem wel. Eens je de hoofddoek draagt, is de stap om hem af te zetten enorm groot. Dan pas is de druk enorm.

Dat voelde ik zelf ook. Toen ik ging trouwen, begon ik de hoofddoek te dragen. Niet omdat mijn toenmalige vriendje daarom vroeg, integendeel, maar omdat het zo hoort. Het werd ook uitgesproken, mijn moeder zei me dat ik mijn haren moest bedekken nu ik ging trouwen. Ik was 25. En dus deed ik dat. Jammer genoeg zie ik dat het te vaak nog steeds zo gaat. De hoofddoek wordt het symbool voor de vrouw, als je die draagt, dan pas ben je moslima. Het is binnen de gemeenschap zo belangrijk dat de meisjes hem dragen. Toen ik moeder werd van een dochter, begon ik enorm te worstelen met die denkwijze.

Dubbelleven

Moeten wij onze dochters adviseren de hoofddoek te dragen? Waarom moet ik na mijn werk telkens weer die hoofddoek opzetten? Wat als ik hem niet opzet? Ik merkte snel dat die vragen taboe waren. Zowel vriendinnen als familieleden zeiden me dat het normaal is en dat er in de stad achterklap zou zijn. Werkelijk niemand van mijn moslimvriendinnen die mij steunde in mijn gevoel. Toch besloot ik dat de hoofddoek niet bij mij paste, als persoon. Die denkwijze bracht heel veel problemen met zich. Mijn moeder belde mijn partner op om te zeggen dat ze dat niet vond kunnen, dat hij mij moest aanmanen hem terug aan te doen. Mijn broers vonden het nodig citaten van de Koran door te sturen om mij te doen herinneren aan de straffen die ik zou ondergaan en mijn vader wilde mij niet meer zien.

Om die reden besloot ik een dubbel leven te leiden. Het moment dat ik mijn stad binnenreed, deed ik de hoofddoek aan. Ik had altijd wel een hoofddoek en een lange trui in mijn tas zitten. Maar, dat kon ik niet blijven volhouden. Mijn dochter werd groter en ik wilde niet dat zij dat voorbeeld zag. Ik merkte dat ik niet langer kon voldoen aan de regels (voor de vrouw) van de gemeenschap.

Enorme druk

Toen ik boodschappen ging doen, sprak toen een — voor mij onbekende — vrouw me aan. Of ik wel doorhad dat ik mijn trui vergeten aandoen had (het was warm en ik had korte mouwen)? En of ik best niet gewoon een klein hoofddoekje zou aandoen want ik was toch de dochter van xx ? Ga maar snel naar je auto, ik wacht wel bij je karretje, zei ze. Ik voelde een enorme walging, ik wilde eigenlijk wegrennen en nooit meer terugkomen. Op dat moment besefte ik dat we echt met een enorm probleem zaten. Ook vriendinnen lieten mij vallen. Ik hoor er niet meer bij. Ik ervaar een enorme druk om de beslissing terug te draaien, om terug die hoofddoek te dragen en mij terug aan de regels te houden. Nog steeds heb ik een hoofddoek in mijn tas, voor het geval ik ergens moet zijn en ik die best aandoe.

Noodzakelijke mentaliteitswijziging

Ondertussen woon ik in een andere stad.  In eigen stad komen zonder hoofddoek is nog steeds een probleem. Er moet echt een mentaliteitswijziging komen. Ik ben enorm voorstander van de hoofddoek indien de vrouw dat wil, en enorm tegen een verbod, maar toch is er nog steeds een grote druk; en daar moeten we vanaf stappen. Volgens mij doen we dat ook best op de schoolbanken door de meisjes kritisch te laten nadenken en hen de vrijheid te geven om de hoofddoek te dragen of uit te zetten, indien ze dat willen. Door dat te gaan verbieden, krijgen we een omgekeerd effect. Maar toch, een meisje van 12 dat een hoofddoek draagt? Het breekt mijn hart, telkens weer.

*Nvdr: ‘swt‘ staat voor het Arabische ‘Subhanahu wa ta’ala‘. De uitspraak wordt door moslims vaak gebruikt wanneer ze god (Allah) vermelden, om uitdrukking te geven aan hun devotie en eerbied voor god. Het betekent zoveel als ‘Ere zij god, de verhevene’.

Uitzonderlijk publiceert Doorbraak deze bijdrage anoniem, ter bescherming van de auteur en op haar uitdrukkelijke verzoek. De naam van de auteur is bekend bij de redactie.