IJsland heeft een nieuw staatshoofd

Over de IJslandse politiek wordt er zelden geschreven of gesproken in onze media. Desalniettemin is dit noordelijke eiland geopolitiek erg belangrijk voor de NAVO en heeft het land drie maal meer toeristen dan inwoners (385.000). Het is ook lid van de European Free Trade Association (EFTA) en daardoor een deel van de Europese interne markt. IJsland behoort ook tot de Schengen-zone.

President

Vorige zondag waren er presidentsverkiezingen op het Scandinavisch eiland. Het staatshoofd heeft er ceremoniële functies, maar de president kan wel een door het parlement aangenomen wet weigeren te tekenen. Als hij/zij dat doet, komt er over die wet een nationaal referendum.

De huidige president Gudni Johannesson houdt er na twee termijnen mee op. De linkse groene eerste minister van IJsland, Katrin Jakobsdottir (48), nam begin april ontslag in de hoop het nieuwe staatshoofd te kunnen worden. Maar dat was buiten Halla Tomasdottir (56) gerekend, onderneemster en onafhankelijke centrumrechtse politica.

De IJslanders kiezen rechtstreeks hun staatshoofd en Halla Tomasdottir won met 34,3%. In haar programma is er vooral aandacht voor de sociale media, de ontwikkeling van het toerisme, kunstmatige intelligentie en de mentale toestand van de jeugd. De gewezen regeringsleidster kwam uit op 25,2%. Daarmede is Katrin Jakobsdottir politiek uitgespeeld, want de volgende parlementsverkiezingen zijn pas op 27 september 2025.

Regering

Ingevolge het ontslag van de eerste minister eiste de grootste coalitiepartij, de conservatieven, het ambt op. Daarmee werd Bjarne Benediktsson de nieuwe IJslandse premier. Zonder twijfel zal die zich proberen profileren met het oog op de verkiezingen van 2025.

Momenteel kent IJsland een driepartijen-coalitie van conservatieven (de Onafhankelijks Partij – IP), de boerenpartij (de Progressieve Partij – PP) en de links-groenen. In het parlement (de Althing) heeft de IP 17 zetels, de PP 13 en LG heeft er 8. Samen goed voor 38 van de 63 zetels.

Economie

Op vlak van openbare financiën scoort het land zeker niet slecht: er is een tekort van 2% BBP en een schuld van 59% BBP. Het BBP wordt momenteel geraamd op 27,5 miljard euro. Als men daar de NAVO-norm van 2% BBP op toepast, dan zou het land 550 miljoen moeten uitgeven aan defensie. Maar de gewapende macht is op het eiland beperkt tot 200 man kustwacht en 750 politiemensen. Als de NAVO echt de puntjes op de i zet, dan moet IJsland behoorlijk meer gaan besteden aan landsverdediging. Nu zorgen de andere NAVO-leden voor de beveiliging van de wateren en het luchtruim.

De toestroom van de vele toeristen brengt het land niet alleen veel geld op; er is ook behoorlijk wat overlast. Over hoe daarmee moet worden omgegaan zijn de politieke partijen zeer verdeeld. Door de omvangrijke aanwezigheid van geothermie is elektriciteit op IJsland goedkoop. Lid worden van de EU heeft er niet veel aanhang, omdat Reykjavik al lang heeft uitgeteld dat dit veel geld gaat kosten aan de schatkist.