Il Miracolo di Sant’Alfio, een eurokritische regering in Italië

Na ongeveer twee maanden van politieke blokkering, hebben de populistische Vijfsterrenbeweging (M5s) en de rechts-radicale Lega (ex-Lega Nord) besloten om regeringsonderhandelingen aan te vatten. Op 11 mei kwamen beide partijdelegaties voor de tweede keer samen met de bedoeling om zo snel mogelijk een regeerakkoord af te sluiten. Dit ‘contratto di governo’, zoals M5s-leider Di Maio het steevast noemt, moet daarna wel nog worden goedgekeurd door de leden van de Vijfsterrenbeweging op hun online-platform Rousseau.

Intussen zoekt men naar een kandidaat-premier die voor beide partijen aanvaardbaar is en lopen de onderhandelen over de verdeling van de ministerportefeuilles. Inhoudelijk zijn er tussen beide politieke partijen vooral convergenties op het vlak van een strenger migratiebeleid, een afgezwakte versie van het basisinkomen, de invoering van de vlaktaks (wat zo’n €26 miljard zou kosten) en een strengere anticorruptiewet. Vooral dit laatste thema is heel belangerijk in de ogen van de Vijfsterrenbeweging, en vooral van haar kiezers.

Miracolo

Daar waar op 9 mei nieuwe verkiezingen nog een quasi zekerheid leken, gezien het veto van de M5s tegen Forza Italia, besliste il Caimano er een dag later zelf anders over. Berlusconi verbrak op de dag van de Heilige Alfio, de beschermheer der doofstommen, het stilzwijgen en liet weten dat hij geen problemen had met coalitiegesprekken tussen M5s en Lega, ook niet zonder Forza Italia. Berlusconi ontnam met deze ‘miraculeuze’ politieke zet de facto het initiatiefrecht van de Italiaanse president Sergio Mattarella. Il Caimano maakte hierdoor ook duidelijk dat hij nog steeds een deel van de politieke touwtjes in handen had.

Niettegestaande Forza Italia bij de laatste verkiezingen veel stemmen verloor aan de Lega, bleven er in de laatste post-electorale peilingen nog meer kiezers overlopen. Nieuwe verkiezingen zouden de machtsverdeling binnen het centrumrechtse verkiezingeskartel dan ook radikaal in het voordeel van Salvini hebben doen uitdraaien. Daardoor dreigde niet alleen de positie van Berlusconi te verzwakken binnen het centrumrechtse kieskartel, maar ook binnen de eigen partij. Il Cavaliere mag dan wel van zichzelf beweren 120 jaar te zullen worden, toch zijn veel politici binnen Forza Italia al bezig met het post-Berlusconi-tijdperk.

Door niet mee te regeren kan Berlusconi alleen van buitenaf het regeringsbeleid beïnvloeden. Gezien vandaag Forza Italia samen met de Lega in de Noord-Italiaanse regio’s Ligurië, Fruili Venezia Giulia, Veneto en Lombardije regeert, zal Salvini tijdens deze nieuwe legislatuur toch voor een stuk rekening moeten houden met de zakelijke en politieke belangen van Berlusconi — voor zover er een verschil is tussen die zakelijke en politieke belangen. Ook de 18 senatoren van Fratelli d’Italia, de nationaalconservatieve kartelpartner onder leiding van Giorgia Meloni, kunnen vroeg of laat nog van pas komen.

Juncker

Zowel M5S als de Lega zijn Eurokritische partijen, al verwakte in de post-electorale twee maanden de retoriek voor een groot deel. Beiden vielen gedurende de kiescampagne de strenge EU-begrotingsregels aan. Daarnaast werden ook de internationale handelsverdragen en de sancties tegen Rusland zeer kritisch onthaald door zowel Lega als M5s. Het onderwerp dat waarschijnlijk het meest de voorbije verkiezingen heeft bepaald was echter de desastreuze migratiepolitiek door de Europese Commissie. De gevolgen van deze opengrenzenpolitiek zijn vandaag trouwens overal in de Europese Unie zowel electoraal als maatschappelijk merkbaar. Vooral de deelname van de Lega, bondgenoten van het Vlaams Belang in de Europese ENF-fractie, is slecht nieuws voor zij die pleiten voor open Europese buitengrenzen.

De voorzitter van het Europee Parlement, de Italiaan Antonio Tajani (Forza Italia), waarschuwde, als buikpop van de EVP-collega’s Merkel en Juncker, de voorbij dagen de Italiaanse bevolking voor een eurosceptische en populistische regering, maar dat had geen enkel effect. Ook de grote centrumlinkse krant La Repubblica, die dicht aanleunt bij de centrumlinkse Partito Democratico, startte een kleine campagne tegen een regering van M5s en Lega, en hoopte op een technische regering onder curatele van de Italiaanse president. Tevergeefs. Een groot deel van de Italiaanse bevolking wil vandaag concrete oplossingen voor hun sociaaleconomische problemen en het land radicaal hervormen en moderniseren. Twee punten waar de eurofiele traditionele partijen niet in slaagden tijdens de Tweede Republiek. Zonder Italiaanse steun wordt het pleidooi van Macron en Merkel voor verdere Europese integratie een maat voor niets.

Niettegenstaande de kritiek van de Lega en M5s op de strenge Europese begrotingsregels, zal een nieuwe Italiaanse regering onder hun leiding er toch moeten mee rekening houden. De leider van de M5s, Di Maio, is naar eigen zeggen niet van plan om die zomaar overboord te gooien, en wil inzetten op een verhoging van de geldstroom uit het Europees Sociaal Fonds richting het Italiaanse schiereiland. Maar het is vooral de inefficiëntie bureaucratische molen van de Italiaanse ambtenarij die het land hier parten speelt. Van de 43 miljard euro die de EU vrijmaakte voor de periode 2014-2020, daar had Italië eind 2017 nog maar 2% effectief gebruikt. Zoals wel vaker gebeurt, worden nationale zonden nogal graag doorgeschoven naar Europese zondebokken.

Renzi

De Partito Democratico (PD)koos onmiddellijk na de verkiezingsuitslag voor de oppositie. De interne machtsstrijd die ontstond na de zwaarste electorale nederlaag uit haar bestaan, en de verloren regionale verkiezingen in Molise en Friuli Venezia Giulia van enkele weken geleden, kan nu volop losbarsten. Welke rol ontslagnemend voorzitter Matteo Renzi in de toekomst zal opnemen is niet duidelijk, en in de partj staat vandaag nog steeds de meerheid van de verkozenen achter hem. Komt er toenadering met de linkse afscheuring Liberi e Uguali? Wie wordt de nieuwe partijvoorzitter? Blijft de partij bestaan of vindt er nieuwe schisma plaats? De komende maanden zal dit alles duidelijk worden. Zeker is dat de Partito Democratico en de sociaaldemocratie ook in Italië haar grootste crisis kent sinds de Tweede Wereldoorlog.

Meer lezen over Italië? Vanaf 31 mei is Bella Figura beschikbaar in de boekhandel. In dat boek legt Philip Roose, samen met Joost Houtman uit waarom de Italianen zo Italiaans zijn. Nu al te reserveren op Doorbraak!