Il Patto Dell’Arancino

Op zondag 5 november werden er regionale verkiezingen gehouden in Sicilië. Het centrumrechtse kartel van zo’n elf partijen (Forza Italia, #DiventeràBellissima/Per La Sicilia, Noi con Salvini/Fratelli d’Italia, Sicilia vera/Libertas/Rete Democratica/Udc en, Idea Sicilia/Popolari e Autonomisti) kwam als winnaar uit de bus met 42,1% van de stemmen. Lijsttrekker Nello Musumeci wordt daardoor de nieuwe minister-president van de autonome regio. Na zijn mislukte kandidaturen in 2008 en 2012, had de gewezen europarlementair uit Catania deze keer meer succes.

Het zal mooi worden

De tweeënzestigjarige Musumeci zette zijn eerste politieke stappen bij de postfascistische Movimento Sociale Italiano, en later bij de nationaalconservatieve Alleanza Nazionale. Hij is één van de weinige Siciliaanse politici zonder strafblad, reeds een prestatie op zich in Italië , en tevens een groot tegenstander van de georganiseerde misdaad. Hij werd in 2013 unaniem verkozen tot voorzitter van de regionale antimaffia-commissie. De naam van zijn kieslijst, #DiventeràBellissima, is geïnspireerd op een uitspraak van de in 1992 vermoorde Siciliaanse onderzoeksrechter Paolo Borsellino: ‘Un giorno questa terra sarà bellissima’.

Impresentabili

Nello Musumeci kan vandaag rekenen op een krappe meerderheid van 36 zetels op 70 in het Siciliaans parlement. De arrestatie van de christendemocraat Cateno De Luca, enkele dagen na de verkiezingen, brengt deze terug tot 35. Indien De Luca weigert ontslag te nemen en onder huisarrest blijft, zal hij niet deel kunnen nemen aan de parlementaire stemmingen. Dit brengt de meerderheid van Musumeci in het gedrang.

De Luca was trouwens niet de enige impresentabile (d.i. een politicus betrokken in lopende gerechterlijke procedures) ter rechterzijde die verkozen raakte. Hoogstwaarschijnlijk verliest de meerderheid nog een viertal zetels de komende maanden en/of jaren. Het ‘zuivere’ imago van Musumeci kreeg door deze impresentabili een flinke knauw bij heel wat kiezers. Nochtans had hij zijn kartelpartners duidelijk opgeroepen hun kieslijsten zo ‘proper’ mogelijk te houden. Blijkbaar tevergeefs.

Kiesverzuim

De grootste ‘partij’ was ook deze keer die van de niet-stemmers. Ruim twee miljoen Sicilianen, of 53,24% van de stemgerechtigden, bleef zondag thuis of had iets beters te doen. In Italië bestaat er geen opkomstplicht, en sinds een tiental jaar zakt het aantal kiezers bij elke verkiezing. Veel mensen hebben geen geloof meer in de (Siciliaanse) politiek na decennia van corruptie, vriendjespolitiek en inefficiënt bestuur. Begrijpelijk, al blijft de keuze om te verzuimen aan deze democratische burgerplicht een zwaktebod indien men daadwerkelijk iets aan het wanbeleid wil doen. De opkomst lag zondag in Sicilië slechts één procent lager dan vijf jaar geleden. Hopelijk is het dieptepunt hierbij bereikt.

Movimento Cinque Stelle

De populistische Movimento Cinque Stelle (M5S) werd zondag de grootste fractie in het regionale parlement met 26,70% van de stemmen en maar liefst twintig zetels. Dat zijn er acht meer dan de centrumrechtse Forza Italia (16,40%) en negen meer dan de centrumlinkse Partito Democratico (13%). Een sterk resultaat voor deze jonge partij, maar niet goed genoeg om de meerheid te breken. De M5S verkiest altijd om alleen naar de kiezer te trekken. Hierdoor belandt ze ondanks hoge scores meestal in de oppositie.

De uitslag van zondag geeft de burgerbeweging van Beppe Grillo wel het nodige zelfvertrouwen voor de nationale verkiezingen van volgend jaar. Door het nieuwe Italiaanse kiessysteem, het Rosatellum, werd de meerderheidsbonus afgeschaft, waardoor de M5S hoogstwaarschijnlijk nodig zal zijn om een coalitieregering te vormen. Hun aanhang verschilt naargelang de regio wel sterk. Zo speelt in Noord-Italië de rechts-populistische Lega Nord electoraal een veel grotere rol. Een deel van de zetels zullen ook verdeeld worden door middel van het meerderheidssysteem. Het wordt uitkijken naar wat voor resultaat de M5S in 2018 nationaal zullen behalen.

Verliezers

Huidig coalitiepartner van de Partito Democratico, Nuovo Centrodestra (in Sicilië Alternativa Popolare) veroverde tot ieders verrassing geen enkele zetel. Met iets meer dan vier procent bleef de partij ruim onder de 5%-kiesdrempel. Een regelrechte afgang voor haar leider én minister van Buitenlandse Zaken Angelino Alfano. Dit is waarschijnlijk het begin van het einde voor deze jonge centrumrechtse partij.

Ook de Partito Democratico behaalde een historisch lage score met zo’n dertien procent. Sicilië is traditioneel geen linkse regio. De nederlaag van de relatief onbekende centrumlinkse lijsttrekker en rector van de Universiteit van Palermo, Fabrizio Micari, stond dus reeds voor de stembusgang in de sterren geschreven. Het centrumlinkse kartel tussen zeven partijen (Partito Democratico, Pdr/Sicilia Futura/Psi, Alternativa Popolare, Arcipelago Sicilia/Movimento dei Territori) behaalde met 25,4% geen slechte score, maar het is wel nog steeds zeventien procent minder dan de centrumrechtse kieslijst. De linkse partij Cento Passi per la Sicilia, met lijsttrekker Claudio Fava (zoon van de door de Catanese maffia vermoorde journalist Pipo Fava), haalde net de kiesdrempel met 5,2%. Ze krijgt daardoor één vertegenwoordiger in het regionale parlement. Zelfs indien alle (centrum)linkse partijen de krachten zouden bundelen voor de nationale verkiezingen in 2018, komen ze nog steeds een dikke tien procent tekort.

Patto dell’Arancino

De Partito Democratico verloor de laatste maanden veel aanhang door de vele interne ruzies en het onpopulaire regeringsbeleid. Het leiderschap van partijvoorzitter Matteo Renzi staat daardoor onder zware druk. Het recente vertrek van senaatsvoorzitter Pietro Grasso uit de partij verhoogde die nog. De kandidatuur van de weinig diplomatische Renzi is onverteerbaar bij de kleinere linkse partijen zoals Movimento Democratico e Progressista of Sinistra Ecologia Libertà. Links Italië slaagt er maar beter op tijd in zich te verenigen in een kartel. Anders wacht hen bij de komende nationale verkiezingen een zware nederlaag.

De overwinning van Nello Musumeci betekent daarentegen wel een opsteker voor het centrumrechtse kartel. Dit verkiezingspact, ook wel het Patto dell’Arancino genoemd, werd in een Siciliaanse trattoria officieel bekrachtigd door Silvio Berlusconi (Forza Italia), Giorgia Meloni (Fratelli d’Italia) en Matteo Salvino (Lega Nord/Noi con Salvini) na het eten van een arancino (culinaire specialiteit uit Catania, een kegel van gepaneerde en gebakken rijst, meestal gevuld met ragout). Sicilië wordt niet voor niets ‘het politiek laboratorium van Italië’ genoemd. Het zal niemand verrassen wanneer de nationale verkiezingsuitslag in 2018 een afspiegeling wordt van die van vorige zondag.