Impact vreemdelingenstemrecht blijft beperkt, maar toch…

EU-burgers hebben sinds 1996 in de hele EU stemrecht bij gemeenteraadsverkiezingen. In 2004 veroorzaakte de invoering van het migranten- of vreemdelingenstemrecht nog een regeringscrisis. Verhofstadt II struikelde er bijna over. Bijna vijftien jaar later is de impact ervan relatief, al wil links de deuren wijder open.

Op zondag 14 oktober moeten we (eindelijk) nog eens naar de stembus. Buitenlanders in België (+18) mogen deelnemen als ze zich lieten registreren tussen begin maar en 31 juli. Voor inwoners van buiten de EU is er nog een tweede voorwaarde: die moeten hier vijf jaar ononderbroken hun hoofdverblijfplaats hebben. Wie zich laat registreren wordt meteen stemplichtig en blijft dat ook bij volgende gemeenteraadsverkiezingen.

De vreemdelingen in dit land zijn met veel. Maar tot vandaag is de belangstelling voor het vreemdelingenstemrecht gering. 823.894 vreemdelingen die in aanmerking zouden kunnen komen, lieten de kelk aan zich voorbijgaan.

Amper één op de tien stemgerechtigde vreemdelingen heeft zich in Vlaanderen ook echt ingeschreven voor de stembusgang van 14 oktober. In absolute cijfers zijn er dat meer dan in 2012, maar in procenten minder (omdat er meer vreemdelingen zijn)

•  EU – 41.755 mensen  (38.531 in 2012). Zes jaar geleden nog 14 procent, nu nog maar 11,5 procent.
• Niet EU – 8.092 (6.320 in  2012). Zes jaar geleden 10,1 procent, nu nog maar 9,5 procent.

Waar links regeert

Links in Vlaanderen vindt de geringe belangstelling doodjammer. De socioloog Jan Hertogen, een prominente cijferaar ter linkerzijde, trok dan ook luid aan de bel op zijn blog en in zijn Nieuwsbrief.

Louise Nikolic (ULB) schreef over dit onderwerp een doctoraat. Ze wees op het verband tussen het aantal registraties en de mate waarin de gemeentebesturen vreemdelingen over de procedure informeren (zelf verspreiden van inschrijvingsformulieren, info in gemeenteblad, infosessies, etc.). Dat hieraan een ferm prijskaartje hangt, komt niet ter sprake.

In 2012 stuurden de toen nog door een socialist bestuurde steden Gent (Termont) en Antwerpen (Janssens) een brief naar alle niet-Belgen in hun stad die in aanmerking kwamen om te stemmen.

Het is duidelijk waar de trekpaarden voor vreemdelingenstemrecht op stal staan: daar waar links regeert. Reken daar natuurlijk ook Groen bij en een deel van CD&V (Mieke Van Hecke in Gent bij voorbeeld). En dat ook De Standaard en andere progressieve kranten het anders willen, blijkt al uit de krantenkoppen die ze kiezen. ‘Vlaanderen laat niet-Belg links liggen’, bijvoorbeeld.

Eigenlijk komt de druk vooral van extreem-links. Socioloog en cijferaar Jan Hertogen zorgt telkens weer voor statistisch voedsel. De registratievoorwaarde noemt hij een discriminatie ten aanzien van de plicht die Belgen hebben. Hij hoopte op nog duizenden inschrijvingen voor 31 juli. ‘Als rechts/extreem-rechts sterk(er) blijft is het door de vreemdelingen die zich massaal niet inschrijven.’

Grote regionale verschillen

Op 31 juli werd de inschrijfperiode afgesloten.  Naast de 110.523 stemgerechtigde vreemdelingen die zich bij vorige verkiezingen al inschreven, hebben zich in de inschrijvingsperiode van dit jaar in België 49.593 nieuwe inschrijvers gemeld. Hierdoor komt het totaal op 160.116 of zegge en schrijve twee procent van het totaal aantal kiezers (Vlaams Gewest: 41.755 of 0,8 procent, Brussels Gewest 49.406 of 7,8 procent, Waals Gewest 68.822 of 2,6 procent). De regionale verschillen zijn groot.

Kranten kwamen ook nu weer met koppen als ‘Slechts 1 op 10 buitenlanders gaat stemmen’ of ‘Vlaanderen boycot stemrecht’ (Farid El Mabrouk in Het Nieuwsblad, 22 aug.). In een spetterende rush naar objectiviteit haalde El Mabrouk alle duiding bij de radicaal linkse professor Dirk Jacobs (ULB). De man was begin de jaren 2000 een van de gangmakers van het pleidooi voor lokaal kiesrecht voor niet-EU-burgers, en behoort tot de G-1000 kring van David Van Reybrouck.

Ook zijn conclusie verrast niet: de info over verkiezingen is Wetstratees en zit te diep verstopt op de website van de Vlaamse overheid. Dus: ‘Vlaanderen (lees: Liesbeth Homans, N-VA) boycot dit gewoon.’ Ook hier een verwijzing naar het socialistische Gent als prima voorbeeld, omdat het straks ’45 procent meer kiezers van buitenlandse origine’ telt.

Na die krantenberichten kwam ook Hertogen nog eens uit zijn pijp (26 augustus,  BuG 394):  de meeste stemgerechtigde vreemdelingen (782.744) schreven zich niet in en dat zijn ‘verloren stemmen voor de democratie’…

Communautair kantje

Het stemrechtverhaal heeft inderdaad ook een communautair kantje. Hertogen, Jacobs, de progressieve kranten…  geven de schuld van het al bij al matige succes van het vreemdelingenstemrecht aan Vlaanderen…  In het Waalse Gewest stemmen meer niet-Belgen dan in het Vlaamse. Vlaamse gemeenten krijgen van het Vlaams Gewest te weinig of geen steun.

Die regionale insteek is bizar, want Hertogens cijfers tonen aan dat het probleem van de ‘verloren stemkracht’ (percentage vreemdelingen die zich niet registreerden tegenover totaal aan kiesgerechtigden) toch groter is in de Franstalige gewesten (Vlaanderen 6,7 procent, Wallonië 7,8 procent, Brussel zelfs 27,6 procent). Anderzijds is er in Brussel wel een toename van 51 procent nieuw ingeschrevenen tegenover 2012, in Vlaanderen van 27 procent, in het Waals Gewest van 19 procent.

Hoewel het nu vijgen na Pasen zijn, riep Hertogen onder meer de vrouwenorganisaties (Femma, Vrouwenraad, Viva…) op om dan toch de vrouwen te overtuigen. Helaas voor hem, het zal voor een andere keer zijn.

Wat de gemeenteraadsverkiezingen betreft, zal de impact van het vreemdelingenstemrecht ook in 2018 nagenoeg overal beperkt zijn. Het aandeel van de vreemdelingenstem is gestegen van 1,8  naar 2 procent op Belgisch niveau. In de Vlaamse provincies ligt dat cijfer nog lager. Enkele uitzonderingen bevestigen de regel (Lanaken, de faciliteitengemeenten, Maasmechelen, Mesen aan de Franse grens, Genk, Voeren, Zelzate…).

Extreem-links geweeklaag

De mening van Hertogen is nauwelijks interessant. Niet meer dan het geweeklaag van extreem links. En dat kennen we. Interessant zijn wel de cijfers en interactieve kaartjes over thema’s als werk, veiligheid en migratie en asiel, die hij regelmatig onder de aandacht brengt. Links wordt er misschien euforisch van, maar ook rechts kan ze gebruiken in het algemene debat over migratie.

De slappe respons op het vreemdelingenstemrecht is immers maar een detail van het bredere plaatje. Hertogen schetst ook het brede kader. En dat lijkt ons interessanter.

Na de Tweede Wereldoorlog, zijn er in dit land zo’n 2,2 miljoen vreemdelingen Belg geworden.  En… ‘ze hebben voor een nageslacht gezorgd’, vermeldt Hertogen.  ‘Dat nageslacht heeft geen enkele procedure meer nodig.’ Dat zijn de nieuwe Belgen. ‘Samen met 1,3 miljoen vreemdelingen vormen al die nieuwkomers mee de ruggengraat van België en zullen zij zich in het stemhokje uitspreken over welke partijen de politieke touwtjes in handen zullen houden of krijgen.’

Op basis van lange cijferreeksen trekt Hertogen dan ook een uitdagende conclusie: ‘In de steden heeft extreem-rechts en nu ook rechts de laatste loodjes gelegd’, stelt Hertogen. ‘En dat is nog maar een voorbode op de uitsluiting van de macht, die nu niet alleen op extreem-rechts, maar ook op rechts zal rusten bij de regionale en federale verkiezingen’…  De grootste demografische dynamieken komen er aan en zullen de samenleving ‘revolutioneren’, besluit hij.

Voor wie er nog mocht aan twijfelen, dat is de linkse agenda. De weg om Belg te worden (nationaliteitsverwerving) moet almaar breder worden. Stof tot nadenken is dat zeker. Meer dan de cijfers over vreemdelingenstemrecht bepalen die algemene migratiecijfers de politieke, culturele en economische toekomst.

Proper debat

Dat debat wordt best proper gevoerd. Met nuance ook. Begin de jaren 2000 waren er zo’n 60.000 Belgwordingen per jaar, de jongste vijftien jaar zijn er dat zo’n 30.000 per jaar. In 2017 waren het er 37.399.

Aan dat tempo moet per provincie jaarlijks zo ongeveer voorzien worden in opvang (werk, woning, onderwijs, gezondheidszorg, enzovoort) voor 4.000 nieuwkomers. Natuurlijk zijn dat niet allemaal werklozen, leefloners, zieken en armen. Een groot deel van die nieuwkomers kwam uit buurlanden en uit de EU. Maar de integratiekost is groot. De vervreemding ook.

Hertogen formuleert en documenteert de radicaal linkse strategie voor de komende jaren. Eén: vreemdelingen moeten automatisch stemrecht krijgen. Ook diegenen die hier nog geen vijf jaar verblijven mogen geen “quantité négligable” zijn. En twee: ook voor gewestelijke en federale verkiezingen moeten alle deuren open (‘de vraag stellen is ze beantwoorden’). Hij weet dat het vreemdelingenstemrecht relatief is. De snel-Belgwet was van veel groter belang. Maar ‘alle beetjes helpen’… Wordt ongetwijfeld vervolgd.