Inclusief gemeenschapsgevoel: een tijdloze troef voor Vlaanderen

In een tijd waarin het begrip gemeenschap lijkt te vervagen en de termen nationalisme en gemeenschapsgevoel een almaar negatievere connotatie krijgen, is het cruciaal om te verkennen hoe een overkoepelend gemeenschapsgevoel van onschatbare waarde is. Terwijl er vandaag vaak op een eerder vage manier wordt gesproken over bepaalde ‘gemeenschappen’ binnen onze samenleving, blijft ‘dé gemeenschap’, die waar we allemaal deel van uitmaken, nog al te vaak onderbelicht.

Vlaamse Beweging

In de 19de eeuw, een periode van ingrijpende maatschappelijke veranderingen en groeiend gemeenschapsgevoel, kan de Vlaamse Beweging als illustratie dienen. Een opkomend bewustzijn onder de Vlaamse bevolking manifesteerde zich in een beweging voor het behoud van de eigen taal en cultuur. Het was geen louter politiek streven, maar een vervlochten gemeenschapsgevoel dat de Vlaamse identiteit wilde behouden te midden van politieke veranderingen.

De Vlaamse Beweging trachtte een gemeenschappelijk doel te creëren door te benadrukken hoe taal en cultuur essentiële bindende elementen waren. Het ging om meer dan een reactie op externe krachten: de Vlaamse Beweging was een proactieve poging om een gemeenschap te smeden die gedreven werd door gedeelde waarden en identiteit.

Postmodernisme

In de 20ste eeuw werden historici sterk betrokken bij discussies over natievorming, gemeenschap en nationalisme. In die debatten speelden ook marxistische historici een centrale rol door het idee van gemeenschap en nationalisme net te ondermijnen. Ze beschouwden nationalisme als een kunstmatige constructie, bedacht door de elite om burgers te verenigen en te overtuigen van een gezamenlijk doel.

Deze stroming zag nationalisme als een hinderpaal voor de totstandkoming van een internationale coalitie van verenigde arbeiders. Het nationalisme was, zegden ze, in tegenstelling tot de klassenstrijd ‘ingebeeld’, dus niet authentiek. Marxisten benadrukten het ‘top-down’ karakter van deze vorm van solidariteit, opnieuw in contrast met de ‘from below’ benadering van het marxisme en socialisme.

Die postmoderne reflex blijft prominent aanwezig aan onze Vlaamse universiteiten. Interessant is overigens dat meer traditionele geschiedschrijving, zoals Bart Van Loo en Johan Op de Beeck die bedrijven, veel meer wordt gelezen dan die van de postmoderne academische tegenhangers.

Bovendien verhindert of belet  de academische focus op globalisme, multiculturalisme en dekolonisatie een opbouwend geschiedenisverhaal over de Vlaamse gemeenschap.

Bindend

Ongeacht of het nu van bovenaf wordt opgelegd of niet, verandert dit niets aan de kern: de natie kan als verbindend idee aanzienlijk bijdragen tot een waardevolle en duurzame, inclusieve democratische samenleving.

Een inclusief nationalisme gaat overigens verder dan het genot van rechten: het gaat ook over plichten. In Vlaanderen is het cruciaal dat nieuwkomers de taal beheersen. Dit draagt niet alleen bij aan hun integratie in de samenleving, maar het bevordert ook onderling begrip en cohesie. Omgekeerd is het even belangrijk dat de bredere gemeenschap nieuwkomers begeleidt en helpt bij het begrijpen van de taal en cultuur.

Gemeenschapsgevoel

Een inclusieve samenleving rust op een diep verankerd gemeenschapsgevoel dat verder gaat dan achtergrond, etniciteit en cultuur. Wanneer politici burgers willen overtuigen van de noodzaak van torenhoge belastingen voor de financiering van sociale voorzieningen, is het cruciaal dat zij kunnen rekenen op een gemeenschap die niet alleen solidariteit ondersteunt, maar ook actief verdedigt.

Beleidsmakers moeten niet alleen streven naar de uitbreiding van sociale voorzieningen, maar ze moeten ook zorgen voor de gedeelde verantwoordelijkheid van de gemeenschap om deze lasten te dragen. Het postmoderne idee van een samenleving van geïsoleerde individuen zonder gemeenschapsgevoel ondermijnt het draagvlak voor sociale voorzieningen. Mensen voelen nu eenmaal meer solidariteit met mensen waarmee ze zich kunnen identificeren. Net daarom is een sterke gemeenschap zo cruciaal.

Historica docet

De nadruk op taal en cultuur in de geschiedenis van de Vlaamse Beweging was een actieve poging om een gemeenschap te smeden met gedeelde waarden en identiteit. Laten we deze benadering omarmen voor een verhaal dat diversiteit erkent en een inclusieve visie voor de toekomst bevordert. In een tijd waarin diversiteit een constante factor is wordt het gemeenschapsgevoel nog crucialer dan het al was. Het is hét bindmiddel, zorgt ervoor dat alles samenblijft. Meer dan ooit is het gemeenschapsgevoel essentieel om diversiteit te verbinden en te integreren.