Ja, confederalisme zorgt voor stiptere treinen

Ja, de huidige staatsstructuur staat een goed en performant georganiseerd openbaar vervoer in de weg. De naderende liberalisering van de spoorwegen is dus een opportuniteit voor een integraal beleid van alle vervoersmodi ten dienste van de burger. Dat zeggen N-VA-parlementsleden Tomas Roggeman en Inez De Coninck.

In zijn column van 30 januari in De Morgen reageerde politicoloog Dave Sinardet op een video van de N-VA over de meerwaarde van confederalisme voor het mobiliteitsbeleid. Volgens hem valt er met de beste wil van de wereld geen bewijs te vinden voor de stelling dat confederalisme zorgt voor stiptere treinen. Hij moet beter zoeken, want daarvoor is bewijs te over. Decentralisering van het spoorvervoer en -beleid is vrijwel altijd een succes.

Japan, Zwitserland en Nederland

In Japan, bijvoorbeeld, waar treinvertragingen in seconden gemeten worden, rijden meer dan honderd spoorwegmaatschappijen. Regionale overheden beslissen mee over de planning en financiering van de rails. In Zwitserland, door vriend en vijand geroemd als het beste spoorland van Europa, wordt het nationale spoorvervoer eveneens aangevuld door regionale aanbieders in handen van de kantons die ook de dienstregeling bepalen. Zelfs in het unitaire Nederland schrijven sommige provinciale overheden concessies uit voor het spoorvervoer: zij maken letterlijk de dienst uit.

De meerwaarde van regionalisering van het spoorvervoer blijkt dus uit die goede voorbeelden binnen en buiten Europa. Bij internationale benchmarks blijken gedecentraliseerde spoorlanden het bovendien structureel beter te doen. Van de zeven landen die volgens de European Railway Performance Index de beste spoordienst bieden in verhouding tot de kost, zijn er zes waar het spoorbeleid minstens deels geregionaliseerd is of waar een verregaand medebeslissingsrecht voor regionale overheden geldt in het spoorbeleid. De landen die volgens dat onderzoek relatief weinig spoorwaarde bieden voor hun geld, waaronder België, zijn allen sterk gecentraliseerd. De dooddoener dat spoorvervoer gebaat is bij een centraal beheer van een nationale overheid is een typisch Belgisch cliché dat in de meeste Europese landen dagelijks ontkracht wordt.

Responsabilisering

Door de regio’s voor hun openbaar vervoer te responsabiliseren raken we af van de inefficiënte wafelijzerpolitiek, waarbij in het spoor niet wordt geïnvesteerd op basis van noden, maar op basis van verdeelsleutels. De Vlaming betaalt op dit moment mee voor de overbodige luxestations van Bergen en Luik, terwijl er andere noden en prioriteiten zijn.

Kortom, laat elke regio eigen keuzes maken met eigen middelen. Het is logisch dat een dichtbevolkte regio als Vlaanderen andere noden heeft dan een dunbevolkte regio als Wallonië. Het is dus geen wonder dat spoorvervoer in zoveel landen regionale of provinciale bevoegdheid is.

Europa

Van de Europese Commissie moet ons land starten met de liberalisering van de spoorwegen. Deze verplichte operatie wordt de grootste spoorhervorming sinds de stichting van de NMBS. Dat dwingt ons om een volledig nieuwe structuur uit te tekenen voor het spoorlandschap. Als we écht de belangen van de reiziger voorop stellen, grijpen we deze gelegenheid best aan om het spooraanbod te decentraliseren en het spoorbeleid te regionaliseren. Maar ook wie zich om ideologische redenen verzet tegen liberalisering, vindt in regionalisering een uitweg. Volgens de EU-verordening mag een overheidsmonopolie na 2032 wél nog voortbestaan op gewestelijke basis.

Dus ja, confederalisme kan er wel degelijk voor zorgen dat het openbaarvervoersbeleid wordt verbeterd door de verantwoordelijkheid te leggen bij de regio’s en afscheid te nemen van de huidige versnippering van bevoegdheden. Een volledige regionalisering zorgt voor een efficiëntere, beter op elkaar afgestemde en performantere organisatie van het openbaar vervoer, inclusief stiptere treinen.