Jan Jambon was niet content

Vorige week verscheen er in Le Soir (29 september) een interessante analyse over de verhouding tussen de koning en de N-VA. Zoals ik begin 2015 al schreef op knack.be blijkt er tussen beide antagonisten een soort van stilzwijgend niet-aanvalspact te bestaan. Koning Filip probeert de Vlaams-nationalisten niet onnodig te schofferen. In tegenstelling tot zijn vader vermijdt hij communautair gevoelige onderwerpen in zijn toespraken. Er zijn geen slagen onder de gordel meer richting “populisten” en “omfloerste separatisten”. Omgekeerd probeert de N-VA de monarchie zoveel mogelijk te ontzien.  

Het N-VA-spervuur van antimonarchistische vragen in de Kamer (waarin Theo Francken zo uitblonk) is stilgevallen. Het is niet zo dat de N-VA-hoogwaardigheidsbekleders staan te drummen om aanwezig te zijn op koninklijke plechtigheden. Maar als het moet, dan zijn ze er wel. De N-VA-excellenties doen hard hun best om hun protocollaire verplichtingen ten aanzien van de monarchie zo stipt mogelijk te vervullen. ‘On respecte le chef de l’Etat et la constitution’, verklaarde een anonieme N-VA-er aan Le Soir.

Sommigen gaan daar zelfs zeer ver in. Bijvoorbeeld Kamervoorzitter Siegfried Bracke op koningsdag 2014. Toen konden (volgens het RTFB-journaal) de leden van de koninklijke familie hun oren nauwelijks geloven toen deze N-VA-toppoliticus zonder de minste reserve de monarchie ophemelde. ‘In dit Paleis der Natie willen wij vandaag tonen hoezeer wij gehecht zijn aan de instellingen van onze vrije en democratische samenleving en aan een grondwettelijke monarchie die de haar toegekende rol vervult. Eine Monarchie, die die Grundsätze der Verfassung achtet, ist ein guter Garant für ein stabiles und folglich wohlhabendes Belgien.’ Voor die laatste zin schakelde hij inderdaad over in het Duits. Misschien in de hoop dat het dan minder zou opvallen.

In 2015 heeft Bracke die royalistische lofzang niet meer herhaald. Hij is tot betere inzichten gekomen, dachten sommigen. Of hij is door de partij op de vingers getikt. Niets van, blijkt nu. De toespraak van 2015 was aangepast omwille van de aanslagen in Parijs. Maar dit jaar zal hij de monarchie opnieuw de hemel in prijzen, zo belooft hij stellig aan Le Soir. Hij lijkt er zowaar naar uit te kijken.

Al bij al blijkt er een delicaat evenwicht te zijn gevonden in de verhouding tussen de N-VA en de monarchie. Toch is dit evenwicht volgens Le Soir twee keer verstoord. Rara, wie waren telkens de boosdoeners? Juist! Wie anders dan de twee titelpersonages van deze saga.

Op 10 juni van dit jaar kondigt het Paleis aan dat Jim Yong Kim, de voorzitter van de Wereldbank, door koningin Mathilde in audiëntie zal worden ontvangen. Dit lokt meteen heftig protest uit bij Hendrik Vuye en Veerle Wouters. De koningin speelt geen constitutionele rol en wordt niet politiek gedekt door de regering. Bijgevolg kan zij niemand “in audiëntie” ontvangen. Volgens Le Soir, die doorgaans uitstekend is ingelicht over het reilen en zeilen in Laken, is dit een koude douche voor het koninklijk paar. Ze zijn hierover uiterst ontstemd, maar moeten uiteindelijk knarsetandend bakzeil halen. Als het Paleis op 15 juni in een officieel communiqué verslag doet van het bezoek, dan is het woord “audiëntie” verdwenen: ‘De koningin heeft Jim Yong Kim ontvangen’.

Het andere incident was zwaarder en dateert van kort na de “bocht van Vuye”. Op 15 februari richt het duo zijn artilleriegeschut opnieuw op Laken. En dit keer is het echt een zwaar kaliber. ‘Amedeogate: koning Filip treedt buiten de grondwet’ is de titel van hun stuk op knack.be. Ik noemde dat hier in april al een van de strafste stoten van Vuye en Wouters. Het was straf omdat ze daarmee niet alleen frontaal in botsing kwamen met de koning, maar ook met hun eigen regering. 

Ter herinnering: volgens artikel 85, lid 2 van de grondwet verliest een prins die huwt zonder toestemming van de koning zijn recht op de troon. Prins Amedeo huwde op 5 juli 2014 zonder die toestemming te vragen. Maar in september 2015 verandert hij blijkbaar van gedacht en vraagt hij toch toestemming. Die toestemming wordt gegeven bij Koninklijk Besluit van 12 november 2015. Dat KB is echter manifest ongrondwettig. Artikel 85, lid 3 van de grondwet bepaalt immers dat een prins die de in artikel 85, lid 2 bedoelde toestemming niet heeft gevraagd enkel in zijn recht kan worden hersteld door de koning, met toestemming van beide Kamers. Maar die Kamers hebben de toestemming nooit gegeven. De koning is hier dus zwaar in de fout gegaan. Maar het zijn de twee medeondertekenende ministers die hiervoor politiek verantwoordelijk zijn: premier Charles Michel en Koen Geens. Veerle Wouters had hierover op 26 november 2015 al een schriftelijke vraag gesteld. Maar premier Michel gaf hierop enkel maar een belachelijk kort en nietszeggend antwoord.

Ongetwijfeld hoopte de regering erop dat deze constitutionele fraude onopgemerkt voorbij zou gaan. Maar dat was dan buiten Wouters en Vuye gerekend. En dit illustreert, terloops gezegd, weer een ander aspect van de hele kwestie. Het duo blijkt uitzonderlijk goed op de hoogte van de werking van de Belgische instellingen. Terwijl anderen slapen lijken zij ’s nachts het Belgisch Staatsblad uit te pluizen, op zoek naar de talrijke bugs in het systeem. Zij weten gewoon te goed wat er allemaal misloopt in België. Ze weten te veel. En hoe meer je weet, hoe moeilijker het is om daarover te zwijgen.

Ook over Amedeogate werd er dus niet gezwegen. En het Paleis reageerde woest. ‘La N-VA a rompu la trêve’, aldus een anonieme bron in Laken. Interessanter is echter dat – nogmaals volgens Le Soir – ook de N-VA not amused was. Van een anonieme bron uit de partij vernam die krant het volgende: ‘Les ministres fédéraux préfèrent qu’on ne parle pas de monarchie, Jan Jambon n’étant pas très content lorsqu’on attaque la royauté, et s’en plaignant. En l’occurrence, il a même eu ‘un clash’ avec Hendrik Vuye.’

De agitatie tegen de monarchie was niet zomaar een nevenactiviteit van het duo. Meer en meer leek daar het zwaartepunt van hun bedrijvigheid te liggen. In april verscheen hun boek De maat van de monarchie, waarin het koningshuis met de grond gelijk werd gemaakt op basis van een ronduit verbluffende feitenkennis. Eerder hadden ze al verschillende keren de koninklijke dotaties in het vizier genomen. En op 6 juli schreven ze opnieuw: ‘Verdragen de koninklijke dotaties het zonlicht niet?’

Vermoedelijk zat dat alles niet in het officiële takenpakket van “Objectief V”. Want Jan Jambon zal inderdaad niet content geweest zijn met die anti-royalistische agitatie, net zomin als de andere N-VA-toppolitici. Vuye en Wouters doorbraken niet enkel de communautaire omerta, ze verstoorden nu ook het delicate staakt-het-vuren tussen de N-VA en de monarchie.  

En er was meer. Amedeogate was door het duo ook bedoeld als promo-stunt voor de Vuye-doctrine. Of Prins Amedeo, de zesde in lijn, nu al dan niet koning kan worden, dat boeit niet echt. Maar als de koning de grondwet zomaar aan zijn laars kan lappen, waarom zouden de Vlaamse politici dat dan niet kunnen bij een volgende institutionele ronde? Dat was het punt dat de twee wilden maken. En dat doet dan weer de vraag rijzen: is met Hendrik Vuye ook de Vuye-doctrine vertrokken uit de N-VA ?

Meer daarover morgen in de vijfde en laatste aflevering, of eerder de seizoensfinale : Dansen op de rand van de afgrond

Lees ook aflevering 1: ‘Het begin van de communautaire ijstijd’, 2: ‘Wij kunnen niet zwijgen’ en 3: ‘Het non-event van het jaar’

Foto: © Reporters