Jan Veestraeten (1938-2023), een leven in de journalistiek en voor het Verbond

Er was een tijd dat niet alleen journalisten van de openbare omroep keurig Nederlands spraken. Jan Veestraeten was een van hen. Al bij onze kennismaking vielen mij zijn verzorgd taalgebruik en zijn zuivere uitspraak op – en dat andere waarmerk: zijn onafscheidelijke vlinderdas.

Het was in de zomer van 1973 en in Leuven. Een dozijn studenten die er zich aan stoorden dat het Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond (KVHV) meer tijd en energie stak in culturele avonden dan in Vlaamse actie, nam bij de praesesverkiezing ‘de macht in handen’. Zo geschiedde het dat ik in mijn laatste academiejaar hoofdredacteur werd van het KVHV-blad Ons Leven – en Jan Veestraeten leerde kennen, de voorzitter van de vzw KVHV-Cultuur die ‘het Verbond’ door de wisselvallig- en woeligheden van het studentenleven heen stabiliteit en continuïteit gaf en geeft.

ABN-kernen

Jan Veestraeten, geboren in Gruitrode (Limburg) op 24 juli 1938, volgde de Latijn-Griekse humaniora aan het Salvatorcollege in Hamont en studeerde Politieke en Sociale Wetenschappen in Leuven. Als student was hij onder meer propagandaleider van het KVHV en algemeen secretaris van de ABN-kernen. In de zomer 1958 organiseerde hij mee het laatste van de ‘werkkampen’ waarin KVHV’ers het puin van de gedynamiteerde IJzertoren mee hielpen ruimen.

Met het Leuvense KVHV is Jan zijn leven lang verbonden gebleven, als lid (sinds 1960) en voorzitter (sinds 1973) van de raad van bestuur van de vzw KVHV-Cultuur. Samen met zijn goede vriend en afgevaardigd bestuurder Jef Dauwe, heeft hij zich meer dan een halve eeuw belangloos ingezet voor ‘het Verbond’. Hij gaf mee de alom bekende Studentencodex uit, waakte over de financiën en droeg er substantieel aan bij dat het KVHV na 120 jaar nog bestaat – en sinds 2003 niet langer huurder maar eigenaar is van het Verbondshuis.

Panorama en ‘t Pallieterke

In 1965 werd Jan Veestraeten journalist bij Panorama, een weekblad van de Tijdschriften Uitgevers Maatschappij (TUM) dat vooral op zoek ging naar de mensen achter het nieuws en, ondanks de hoge journalistieke kwaliteit, sensationele titels niet schuwde. ‘Het betaalde slecht en was intellectueel niet bevredigend’, zei hij daarover in een gesprek met de Nederlandse krant Trouw (24 mei 1997).

Om het karige loon aan te vullen, werkte Jan mee aan ’t Pallieterke. Tot 1980 verzorgde hij de studentenrubriek (vanaf 1966) en leverde hij (vanaf 1973) enkele honderden interviews af met prominenten uit de politieke, sociaaleconomische en culturele wereld.

Gazet van Antwerpen

Meer intellectuele voldoening in zijn journalistieke werk vond Veestraeten na zijn overstap, in 1979, naar de binnenlandredactie van Gazet van Antwerpen. Vier jaar later volgde hij, na diens overlijden, Karel De Witte op als chef van de Brusselse redactie. Net in datzelfde jaar 1983 begon ik voor De Standaard de handel en wandel in de Wetstraat te volgen. Zo troffen we elkaar geregeld op persconferenties, partijcongressen en andere politieke ‘evenementen’, en leerde ik Jan kennen als een integere, minzame en beginselvaste collega, die middelmatigheid minachtte en trivialiteit verafschuwde.

Als chef van de Brusselse redactie en politiek commentator volgde Veestraeten de radicaal-Vlaamse en federalistische koers die Karel De Witte sinds ‘Hertoginnedal’ – het onzalige compromis van 1963 over Brussel en de Vlaamse randgemeenten – uitgezet had.

Vlaams, sociaal en christelijk

Dat de Gazet gebrandmerkt werd als ‘rechtse krant van de Linkeroever’ (naar de titel van een boek van Humo-redacteur Leo De Haes) deed Jan verdriet. ‘Omdat we ons openlijk als katholiek aandienen, drukken velen er onmiddellijk een conservatieve stempel op. Dat opdelen in vakjes vind ik uit de tijd. We hebben in ieder geval een duidelijk etiket: Vlaams, sociaal en christelijk’, zei hij daarover in het maandblad Streven (mei 1985).

Met haar brede en solide binnenland- en buitenlandberichtgeving was Gazet van Antwerpen in die tijd meer dan een stads- en provinciekrant. Toch  begon ze te lijden, deels onder haar conservatief imago, deels onder journalistieke verstarring. De oplage daalde van 204.000 in 1970 tot 183.000 in 1985. Om het tij te keren kreeg nv De Vlijt, de uitgever van de krant, dat jaar een nieuwe directeur, Romain Van Tongerloo die van Het Volk kwam. Lou De Clerck, de woordvoerder van eerste minister Wilfried Martens, volgde als hoofdredacteur Louis Meerts op die met pensioen ging en de krant sinds 1949 had geleid.

Aan de deur

Even veerde de oplage weer op (191.000 exemplaren in 1990), maar van dan af ging het snel bergaf. Zoals Het Nieuwsblad en Het Volk kreeg ‘de Frut’ concurrentie van Het Laatste Nieuws, dat na de intrede van de bankiersfamilie Van Thillo zijn liberale gewaden had afgelegd en resoluut de populair-populistische sensatietoer op ging. In 1995 werden van de Gazet nog maar 169.000 exemplaren verkocht. Jaar na jaar liep het verlies op.

In 1996 richtten De Vlijt en Concentra, de uitgever van Het Belang van Limburg, samen de Regionale Uitgevers Groep (RUG) op. In feite kwam de constructie neer op de overname van de failliete Gazet door Het Belang. Er kwam meteen een ‘herstructurering’ waarbij 75 oudere personeelsleden ontslagen en 15 andere op brugpensioen gestuurd werden, van wie 23 op de redactie. Jan Veestraeten was een van hen.

Verloedering

Dat hij niet gelukkig was met de richting die GvA onder Van Tongerloo was ingeslagen – ‘Wij moesten Het Laatste Nieuws achterna’ – konden we lezen in Afscheid van een krant, dat al in mei 1997 verscheen (en in de Vlaamse pers zo goed als doodgezwegen werd). In het boek schreef Jan niet zozeer zijn geschiedenis, dan wel die van Gazet van Antwerpen en van de Vlaamse pers in het algemeen.

Hij betreurde ‘de verloedering van de berichtgeving onder commerciële druk’ en noteerde bitter dat de ‘gewaardeerde kwaliteitskrant’ die de Gazet was geweest, ‘een krant zonder eigen gezicht’ was geworden, ‘gemaakt naar het beeld en gelijkenis van de voorzitter van de raad van bestuur en de directeur-generaal’, waar de redactie haar autonomie zo goed als verloren had.

Bedrijvig

Na zijn ontslag bleef Jan journalistiek en publicistisch erg bedrijvig. Hij schreef in Kanaal 8, het maandblad van de pluralistische Vlaamse Culturele Koepel, en in De Marnixkrant, het tijdschrift van de Marnixring, en was hoofdredacteur (2004-2011) van De VOS, het blad van het Verbond der Vlaamse Oud-strijders (VOS).

Hij redigeerde Door het oog van een spijbelaar (1999), het na één mandaat van vier jaar opgemaakt ‘politiek testament’ van VLD-Kamerlid van Fernand Huts en schreef mee aan het door de vzw Vlaanderen Wereldwijd uitgegeven Vlaanderen, een goed bewaard geheim (2000). Van zijn eigen hand zijn onder meer de biografie van Duvel-brouwer en burgemeester Albert Moortgat (Albert Moortgat. Doe nooit onbezonnen zaken, 2006) en de geschiedenis van de Zusters van de Heilige Jozef (In liefde dienen. Tweehonderd jaar Zusters Jozefienen, 1814-2014, 2014). Op verzoek van Fernand Huts schreef hij diens familiegeschiedenis (De kroniek van een Vlaamse familie: het verleden als inspirerende kracht, 2016).

Aan Jan zelf wijdde Jan Gerits in 2017 het honderd en tiende cahier van de reeks Limburgse monografieën.

Op de sukkel

Nadat in september vorig jaar zijn lieve echtgenote, Hilde Brouwers, onverwacht was overleden, raakte Jan op de sukkel. In volle zomer werd hij opgenomen in het Universitair Ziekenhuis Antwerpen, waar hij op 7 oktober overleden is. In de Sint-Benedictuskerk van Mortsel namen zijn kinderen, kleinkinderen, familie en vrienden zaterdag gelovig afscheid van hem.