Je moet die rector niet verkiezen, maar selecteren

Weet u wie Koenraad Debackere is? De kans is groot dat u het antwoord schuldig moet blijven. Debackere zoekt de schijnwerpers niet op en verkiest een sleutelrol in de coulissen. Al meer dan 10 jaar is hij als Algemeen Beheerder een van de machtigste mensen aan de KU Leuven. Alleen Louis Tobback heeft nog meer rectoren versleten. Baron Debackere zal ook in de komende jaren meer bepalende beslissingen nemen dan Luc Sels, die Rik Torfs opvolgt. De rector is misschien het gezicht van de universiteit, maar het operationele brein zit bij mensen als Debackere: de managers. Het belang van de rectorverkiezingen is eigenlijk zeer relatief. 

Die verkiezingen aan de universiteiten van Leuven en Gent vormen thans een schamel schouwspel. In Leuven eindigde de campagne met schimmige incidenten, waarna een nieuwe rector verkozen werd met een marginale marge, trouwens tot zijn eigen stomme verbazing. In Gent verplicht een knotsgek verkiezingsreglement de universitaire gemeenschap tot eindeloze stemrondes, die de universiteit herleiden tot een loopgravenoorlog tussen stoffige machtsblokken uit de 19de eeuw. De Vlaamse universiteiten gaan graag prat op hun democratische karakter, maar deze toestanden krijg je in het buitenland nog maar amper uitgelegd. 

Veel Vlamingen kijken nog altijd met een romantische bril naar onze universiteiten: als hoogstaande en historische instituten, met al het ceremoniële vertoon dat daarbij hoort. In de werkelijkheid zijn de Vlaamse universiteiten enorme moderne bedrijven geworden, die opereren in een internationale en hyperconcurrentiële omgeving. Alleen al de KU Leuven draait makkelijk een jaaromzet van anderhalf miljard euro – en daar mag nog een miljard bij als je Gasthuisberg wil meerekenen. Dit zijn mastodonten met tienduizenden personeelsleden. Geen enkele onderneming van deze omvang en complexiteit organiseert elke 4 jaar een traditionele kiescampagne met onzekere uitkomst.

Headhunten

Veel buitenlandse universiteiten besparen zichzelf de verkiezingen: ze stellen de rector aan via een selectieprocedure. Zo gaat het in de Angelsaksische wereld, maar bijvoorbeeld ook in Nederland en Frankrijk. Op die manier wordt de universiteit niet lamgelegd door campagnekoorts, de universitaire gemeenschap wordt niet verdeeld in strijdende partijen en er komt ook geen onverwachte en ongewenste winnaar uit de bus. De machtsoverdracht wordt transparanter en beter voorspelbaar, er komt meer stabiliteit en de continuïteit van het bestuur wordt beter beschermd. Kortom, het gaat eraan toe zoals in elk andere grote onderneming. 

Laten we het eens concreet maken. Elke Vlaamse universiteit zou volledig kunnen breken met de ‘invented tradition‘ om de rector te verkiezen. In plaats daarvan komt de raad van bestuur aan zet. De bestuurders componeren, in goed overleg met alle geledingen van de universitaire gemeenschap, het profiel van de volgende rector. Een internationaal headhuntersbureau gaat met dat profiel in de hand op zoek naar de meest geschikte kandidaat. De meest geschikte figuren mogen hun kandidatuur komen verdedigen. De allerbeste kandidaat mag beginnen aan een inloopperiode; een soort van stage om kennis te maken met alle hoekjes van de unief. Waarna de formele aanstelling volgt.  

Zo een selectieprocedure past uitstekend bij een hedendaagse universiteit. Vlaamse academici doen hun werk al lang in een internationale en uiterst professionele omgeving. Professoren worden niet verkozen: ze moeten zich bewijzen en worden dan aangesteld. De academische wereld is geen democratie, maar een meritocratie. Anno 2017 moet een universiteit geen populariteitswedstrijd of afvalrace organiseren: men moet actief en wereldwijd op zoek gaan naar de allerbeste kandidaat. De rector moet dan ook niet meer aan politiek doen: er is geen achterban meer om te bedienen, er zijn geen verkiezingsbeloften meer in te lossen, er zijn geen tegenstanders meer te pacificeren. 

Ambitie

Een wereldwijde zoektocht naar de beste rector kan natuurlijk eindigen bij een buitenlandse kandidaat. We zullen in Vlaanderen moeten wennen aan een rector van Leuven of Gent die (minstens bij aantreden) geen woord Nederlands spreekt. Deze rector zal minder geschikt zijn voor de Vlaamse panelprogramma’s, maar des te meer voor het internationale circuit. Eigenlijk dient een rector niet om stukjes te plegen in De Standaard of De Morgen: hij of zij moet The New York Times en de China Daily halen. Het internationale karakter van onze onderzoeksinstellingen en de wereldwijde uitstraling van onze universiteiten kunnen er alleen maar wel bij varen. 

Vlaamse proffen zullen nog altijd geselecteerd kunnen worden om hun eigen universiteit te leiden, maar er zal ook worden gezocht naar buitenstaanders. Als je vaststelt dat een universiteit als Gent nog altijd doorkliefd wordt door 19de eeuwse breuklijnen, dan is een onbevangen blik van buitenaf meer dan welkom. 

We hebben in Vlaanderen geen crucialere instellingen dan onze universiteiten. In een land zonder grondstoffen zijn hersenen de enige natuurlijke rijkdom. Sterke en groeiende universiteiten die tot de absolute wereldtop behoren, verankeren talent in Vlaanderen en voeden onze welvaart. Die universiteiten verdienen beter dan vierjaarlijkse verkiezingen, die telkens weer een lid van de incrowd op het schild hijsen. We moeten in Vlaanderen geen genoegen nemen met het ‘Harvard aan de Dijle’: we moeten verdorie het echte Harvard naar de kroon steken. Dat kan alleen als we grondig durven professionaliseren en die malle verkiezingen afschaffen. Wie stemt voor? 

Foto: (c) Reporters