Joël De Ceulaer: ‘Bart De Wever heeft zijn afspraak met de geschiedenis gemist’

Doorbraak: Meneer De Ceulaer, uw boek geeft mij het gevoel dat u heel sterk in symbiose leeft met Bart De Wever. U bent het vaak oneens met hem, maar uit het boek lees ik ook een zekere bewondering voor hem, klopt dat?

Joël De Ceulaer: ‘Dat klopt zeker. Ik volg Bart de Wever al op de voet sinds 2003, toen hij voor het eerst echt in het publieke debat opdook, en ik moet zeggen dat ik toen inderdaad met grote ogen naar hem keek. Ik vond hem een fascinerend, boeiend fenomeen. Ik werkte bij Knack  en ik voelde dat die man enorm veel potentie had om uit te groeien tot een belangrijk politicus. Dus ja, er is zeker en vast respect en bewondering voor Bart De Wever.’

‘Aanvankelijk hadden wij een professionele respectvolle relatie. Die is kapot gegaan, ik weet niet precies waarom, ik denk dat ik te veel vervelende columns over hem heb geschreven en dat ik misschien een te vervelende interviewer was op den duur. De laatste zeven jaar praat hij niet meer met mij, wil hij mij geen interview meer geven. Maar ik vind dat niet erg, want zoals je merkt heb ik van de nood een deugd gemaakt. Mocht hij mij wel interviews hebben gegeven, dan zou niet de behoefte hebben gevoeld om een boek over hem te schrijven.’

‘Het is een boek in briefvorm: een brief waarin ik inderdaad zowel mijn respect en mijn bewondering die ik aanvankelijk voor hem had uitdruk, maar ook mijn teleurstelling. Er zijn een aantal dingen, vind ik, misgelopen in zijn loopbaan. Vandaar de titel: De tragiek van de macht. Het is een terugblik op de eerste fase van zijn carrière, want die carrière is natuurlijk nog niet voorbij. De Wever kan nog verrijzen als staatsman, hij zou nog premier kunnen worden, alles is nog mogelijk, maar hij kan ook verder wegdeemsteren. Hij bevindt zich op een kruispunt in zijn carrière en daarom dacht ik dat het een goed moment was om hem een brief te schrijven en de balans op te maken van de voorbije twintig jaar.’

Op de pechstrook

Dit boek is uitgegeven op een moment dat niet zonder betekenis is, want zoals u zelf beschrijft, er is twintig jaar opgang geweest en nu verliest De Wever met zijn N-VA. ‘De Stemming’ van De Standaard en de VRT blijken dat nu ook nog te bevestigen. Is er dan een specifieke reden dat u dit boek nu op dit moment geschreven hebt?

‘Hoe tragisch het ook mag klinken, de omstandigheden zitten een beetje mee. Het ligt in de winkel, net één jaar na de federale verkiezingen. En die coronacrisis die daar dan bovenop gekomen is, bewijst in feite één van de centrale punten in mijn boek. Bart De Wever heeft talloze kwaliteiten. Hij heeft killerinstinct. Hij kan tegenstanders uitschakelen in debat. Maar hij heeft één zwak punt: hij is niet zo goed in het managen van grote, externe crisissen.’

‘We zien dat vandaag, in de coronacrisis. Hij staat in feite op de pechstrook, hij zit niet aan het stuur, hij heeft zijn afspraak met de geschiedenis gemist, dat heeft hij ook al toegegeven. Zijn eerste slecht gemanagede crisis was natuurlijk de Marrakeshcrisis. Daar heeft hij, denk ik, een bloedfout gemaakt, een fatale vergissing.’

‘Bart De Wever zelf is volgens mij – daar ben ik nog steeds van overtuigd – een oprechte, inclusieve nationalist, iemand die vindt dat ook nieuwkomers en mensen met migratieroots er volwaardig kunnen bijhoren in Vlaanderen. Dat is eigenlijk vanzelfsprekend. Dat is wat hem altijd heeft onderscheiden van Vlaams Belang. Hij is er zelfs in geslaagd – en ook dat krediet verdient hij – om Vlaams Belang bijna irrelevant te maken. We dachten een tijdje dat we ervan af waren, van Vlaams Belang. Maar wat is er gebeurd met Marrakesh? Daar heeft De Wever de bloedfout gemaakt om Theo Francken te volgen. Ik denk dat de, laten we zeggen, naar uiterst rechts neigende vleugel van de partij die wordt aangevoerd door Theo Franken, een crisis wilde uitlokken over dat VN-migratiepact, daar de regering wilde over laten vallen, in de hoop dat ze daarop zouden cashen. Dat is helemaal verkeerd uitgepakt, want wat is er gebeurd? Ten eerste zijn er geen verkiezingen gekomen, ze hebben daar nog maanden op moeten wachten. En ten tweede, bij die verkiezingen heeft het Vlaams Belang opnieuw honderdduizenden stemmen teruggehaald bij N-VA. N-VA is een jaar geleden een kwart van zijn kiezers kwijtgespeeld. Het gevolg van een bloedfout. De Wever had het werk van de Zweedse regering moeten afmaken, hij had daar niet radicaal rechts moeten achternalopen, hij had op koers moeten blijven, hij had Theo Francken bij wijze van spreken in toom moeten houden. Dan had het er voor zijn partij helemaal anders kunnen uitzien.’

‘De eerste keer dat ik De Wever interviewde was in 2006 en ik vond het bijna aangrijpend hoe hij dat zei, dat het zijn levensmissie was om het Vlaams-nationalisme te heroveren op het Vlaams Belang. Hij vond het heel erg dat Vlaanderen en de Vlaamse identiteit door velen, voornamelijk uiteraard ter linkerzijde, werd geassocieerd met het extremisme van het Vlaams Blok en Vlaams Belang. Hij wilde het Vlaams-nationalisme in ere herstellen. De tragiek wil dus dat hij daarin is mislukt. Sterker nog, de kans is nu niet meer denkbeeldig dat hij over enkele jaren, als N-VA en Vlaams Belang samen een meerderheid zouden hebben, zal besturen met die partij. Mocht je dat vijftien jaar geleden tegen hem gezegd hebben, hij zou dat ongelofelijk en onvoorstelbaar gevonden hebben. Dat is tragisch.’

Doorbraak | write4all

Joël De Ceulaer schreef het universele verhaal van de homo politicus.

Joël vs Bart

Uw boek is geschreven in briefvorm, wat het heel persoonlijk maakt. U gebruikt heel vaak de ik-vorm en u spreekt meneer De Wever aan, dat heeft mij doen beseffen dat dit boek een echte betekenis krijgt op het moment dat je beseft dat er twee hoofdrolspelers op de bühne staan: meneer De Wever en uzelf. En dit hele boek is een analyse van waar meneer De Wever zich bevindt op de diverse snijvlakken van ideologie en nationalisme en macht. Maar waar bevindt u zich op die snijvlakken?

‘Dat ik in de ik-vorm schrijf is niet omdat ik mee op het podium wil staan, maar dat is omdat ik transparant wil zijn met de lezer. Ik ben geen alwetende journalist die op pontificale wijze het definitieve boek over Bart De Wever kan schrijven. Ik ben maar één journalist die een bepaald traject heeft afgelegd in de journalistiek en daarbij vaak in aanraking is gekomen met De Wever. Ik kijk naar Bart De Wever door mijn bril en ik ben daar ook duidelijk en transparant over.’

‘Waar ik zelf sta op het politieke spectrum? Dat zal velen verrassen. Sociaaleconomisch ben ik een mix van links en rechts, dus ik ben een liberaal wat betreft geloof in de vrije markt die ons volgens mij welvaart brengt, maar ik ben voor een sterke herverdeling, sterker nog dan de herverdeling die we nu kennen, dat is ook geen geheim. Wat misschien sommigen zal verrassen is dat ik wat politieke stijl betref veeleer conservatief ben. Ik ben antirevolutionair. Ik hou niet van te grote schokken, politici die praten over tabula rasa maken, van een wit blad beginnen, een complete reset, control alt delete, dat vind ik flauwekul, dat moet je als politicus vooral niet doen. Ik vind dat politici twee dingen moeten doen: het eerste is onheil voorkomen – dat had men nu met corona moeten doen, veel sneller optreden, veel sneller in lockdown gaan, veel sneller het zekere voor het onzekere nemen. Het tweede wat een politicus moet doen, en ik denk dat dat Bart De Wever het daar met mij eens zal zijn, is stapje voor stapje, bij wijze van piecemeal engineering, zoals dat heet, het bestaande beter proberen te maken. Tene quod bene. Onderzoek alles, behoud het goede en maak beter wat je kunt beter maken, maar doe dat voorzichtig, doe dat op chirurgische wijze, doe dat niet met grote schokken.’

Macht

U toont in uw boek de evoluties die De Wever doormaakte, dat zit goed vervat in de titel De tragiek van de macht. Acht u die evoluties typisch voor De Wever of gewoon voor iedereen die aan politiek begint als idealist, maar dan doorgroeit naar de macht?

‘Ik vermoed dat het een algemeen verschijnsel is. Dit is het verhaal van de homo politicus. Ik leef nu toevallig in het tijdperk van Bart de Wever, en ik ben journalist, dus ik schrijf nu een brief aan Bart De Wever. Mocht ik journalistiek actief geweest zijn in de jaren 90, dan had ik misschien een brief geschreven aan Guy Verhofstadt. Nog vroeger, misschien aan Wilfried Martens. Ik denk dat een politicus die macht wil verwerven, principes moet lossen. Dat gaat niet anders, je kunt niet als idealist en zuivere, blozende maagd doorgroeien naar de macht.’

‘Alleen is dat bij Bart de Wever op een aantal punten erg flagrant. Wat mij bovendien stoort is dat hij daar bijna nooit meer op wordt gewezen. Wat natuurlijk komt omdat hij vervelende interviewers, die hem daarop zouden wijzen, niet meer te woord, staat. Ik vond dat een aantal diepe inconsequenties in zijn handelen wel eens aan het licht mochten worden gebracht. Hij heeft zelf ooit geschreven dat de Guy Verhofstadt van de burgermanifesten de Guy Verhofstadt van de paarse regeringen op zijn gezicht zou slaan. Welnu, dat geldt ook voor Bart De Wever. Hij heeft in begin van deze eeuw, in De Standaard en De Morgen, tientallen columns geschreven. En de Bart De Wever van die columns zou de Bart De Wever van vandaag ook op zijn gezicht slaan. Dus wat hij Guy Verhofstadt verwijt, kun je hem ook verwijten. En in die zin is het wellicht inderdaad, ja, het lot van iedere homo politicus.’

Uw boek is inderdaad geschreven als een brief en vraag ik mij af: hoopt u nu op een antwoord, op een reactie van meneer De Wever?

‘Neen, uiteraard niet, zeker niet. Ik heb al veel brieven geschreven aan De Wever, ik heb ooit een serie over hem geschreven in De Morgen en zowel hij als zijn partij zullen dit boek negeren. Ook dat vind ik niet erg, maar dat is de tactiek. Ze zullen doen alsof dit boek niet bestaat. En als hij toch gevraagd zal worden door iemand om erop te reageren, dan zal hij ofwel zeggen dat hij niet gelezen heeft ofwel zal hij de auteur van de brief op een vileine sneer trakteren. Maar ook dat ben ik al gewoon.’

In uw boek noemt u De Wever, en ik citeer u bijna letterlijk, de machtigste politicus van de afgelopen twintig jaar, maar Filip Dewinter de invloedrijkste. Wat is het verschil?

‘Filip Dewinter heeft de meeste invloed gehad op het debat en op de geesten: Vlaanderen is enorm verrechtst, de xenofobie is aangewakkerd, het racisme is aangewakkerd. De andere partijen zijn die kant op geschoven. Wat is het verschil met De Wever? Dewinter heeft nooit aan de knoppen gezeten, Dewinter heeft nooit bestuursmacht gehad, Bart De Wever wel. De Wever heeft de macht gegrepen in Antwerpen, in Vlaanderen en is vier jaar lang eigenlijk de machtigste man geweest in België ook, omdat hij schaduwpremier was tijdens de regering Michel. Dewinter had invloed, De Wever had macht.’

Vervolg

Een laatste vraag: dit is een brief, het is een boek en het is in briefvorm; is die af of gaan er nog post scriptums komen, want het verhaal van Bart De Wever is, zoals u zelf zegt, duidelijk nog niet ten einde.

‘Ik denk dat het wat mij betreft af is. De kans dat ik hier ooit een vervolg op schrijf, is heel klein. Om de eenvoudige reden: ik heb Bart De Wever een kleine 20 jaar op de voet gevolgd, ik heb al zijn columns gelezen en herlezen, talloze interviews met hem – ik ben een Bart De Wever-watcher geweest zeg. Ik ga daar de rest van mijn leven niet meer aan besteden. Ik zal dat nog wel volgen, ik lees de krant, ik zal er nog wel over schrijven, maar ik ben zeker dat mijn volgende boeken over geheel andere onderwerpen zullen gaan. Dus wat dat betreft kan ik de liefhebbers van Bart De Wever geruststellen: het is waarschijnlijk mijn eerste en meteen ook laatste boek over hun idool. De rest laat ik straks over aan anderen. Laat mijn boekje dan een kleine bijdrage zijn tot de allesomvattende biografie die iemand ooit zal schrijven, maar dat zal ik zeker niet zijn.’

Het boek Tragiek van de macht is verkrijgbaar in de online boekhandel van Doorbraak.