Journalisten willen de agenda bepalen

Brengen de media verslag uit van de verkiezingscampagne, of bepalen ze de politiek agenda? Is de politiek agenda bepalen wel in overeenstemming met het paradigma van ‘de neutrale journalist’? De Standaard doet een poging om luchtkwaliteit als thema in de lokale verkiezingen te plaatsen. VRT toont hoe het moet, door een wantoestand aan te klagen. Een dunne grens, maar een grens.

Irrationeel en onbeslist

Een verkiezingscampagne begint natuurlijk de dag na de verkiezingen. Dan moet de achterban blijvend overtuigd worden. Maar de laatste weken van zo’n campagne kiezen de twijfelaars, de magische ‘onbesliste kiezer’ of de irrationele kiezer, die het allemaal niet volgt maar meesurft op wat breed leeft.

Vandaar is het interessant om te zien wat de thema’s zijn die leven in die laatste weken, die stemmen kunnen bepalen. De media spelen daar een grote rol in. Zij kunnen kandidaten en thema’s maken of kraken. En dat doen ze ook. Elk medium droomt ervan om een ‘gamechanger’ te hebben. Nieuws dat alles verandert.

Twee weken voor de verkiezingen pakt, niet toevallig, De Standaard, uit met een groot ‘burgeronderzoek’ over de luchtkwaliteit in onze steden. Net toen ik de wenkbrauwen fronste passeerde er een tweet van Rik Torfs, ik was niet alleen met mijn bedenking.

Doorkeeper wordt agendasetter

De redactie van de Standaard probeerde van luchtkwaliteit een item te maken. Wie kan daar tegen zijn? We hebben toch allemaal baat bij schone lucht. Inderdaad. De media bewaakt niet alleen welk nieuws u krijgt, ze willen ook graag de politieke agenda bepalen. Bij De Standaard wilden ze zo graag dat luchtkwaliteit hét onderwerp van de laatste weken werd. Het is niet gelukt. Maar waarom willen ze dat?

Is er een partij die tegen schone lucht is? Ik heb dat nog in geen enkel programma gelezen. Er is wel een partij die door de kiezer spontaan gelinkt kan worden met schone lucht en natuur: Groen. We zien hier dus dat een kwaliteitskrant als De Standaard aan agendasetting doet die een partij in de kaart speelt. Tegelijk een partij die deze verkiezing, zeker in de steden, het marktleiderschap op links probeert te veroveren.

Van Cauwelaert en Zinzen deden er een beetje lacherig over in hun VRT-programma waar ze als Statler en Waldorf, bij Ivan De Vadder commentaar geven op de kiescampagne. (Ik vind het wel een heerlijk programma, ik heb er nog geen enkel gemist).

Drukkingsgroep en medespeler

De dagen na de weekendkrant met het ‘burgeronderzoek’ zag je hoe geprobeerd werd om het item in de actualiteit te houden. Een BV ging zowaar mondmaskers uitdelen in mijn eigenste Aalst. Stel u voor, dacht ik even, dat een mediakanaal iets dergelijks zou organiseren rond veiligheid of migratie. Een alarm voor als u overvallen wordt op straat, een transmigranten kliklijn,… Ik kan het me niet voorstellen. Een medium gedraagt zich dan als drukkingsgroep. Net wat journalisten van de mainstreammedia ons, Doorbraak verwijten. In dit geval gedraagt de kwaliteitskrant De Standaard zich als een drukkingsgroep, niet als een medium.

De Standaard staat als drukkingsgroep niet alleen. 11.11.11 kwam met een onderzoek over de communicatie van politici over migranten. Met als onderliggende boodschap dat de meerderheid van de politici, en dus ook het volk, aan hun kant staat. 11.11.11 mag dat. Daar zijn ze een drukkingsgroep voor. Aan media om dat te duiden.

Peilingen of nieuws

Ook andere media proberen in de campagne in te grijpen. ze doen dat door wat ze ‘peilingen’ noemen. We zullen op 14 oktober zien wat die peilingen waard zijn. Media stellen eigen peilingen vaak als een realiteit voor, je kan ook op verkiezingsavonden winnen of verliezen vergeleken met peilingen. Het is een flauwe manier van nieuws maken. Een dure, maar makkelijke manier. Maar peilingen organiseren kan toch niet hét doel van een nieuwsmedium zijn. Wat is de relevantie van die recente internetpeilingen? Wil één onderzoeker zijn/haar hand in het vuur steken voor hun relevantie? Maar ze verlammen wel de kiesstrijd. Ik vraag me af in hoeverre die peilingen vaststellen of een rol spelen in de campagne.

Neen, geef mij dan maar de oude getrouwe openbare omroep. Als het goed is, zeggen we het ook. Met de krasse knarren Zinzen en Van Cauwelaert (en een beetje De Vadder). Maar ook met verkiezingsprogramma’s die echt ergens over gaan. En die, zeker in Gent, een verschil maakten. De schone schijn doorprikken en kritsich zijn voor wie macht heeft, dat is de job van een journalist. Oké ze heffen de lokale verkiezingen op een nationaal niveau en dat is niet goed voor de lokale democratie. Maar ja, we hebben de regiojournalistiek ook een beetje platgeknepen in dit land.

Activisten

Die peilingen, hoe onbetrouwbaar ook, kan ik nog begrijpen, maar die demarche over schone lucht van De Standaard met de beste wil van de wereld niet. Het beste wat ons kan overkomen is dat de journalisten er zelf van overtuigd zijn dat luchtkwaliteit het belangrijkste thema van deze verkiezingen moest worden. Uit overtuiging. Dat mag natuurlijk, maar stop dan alstublieft met dat gemekker over neutraliteit en geef toe dat je als redactie een politieke rol wil spelen.