Schandaaljournalistiek en perceptiepolitiek

Politiek en journalistiek zijn nog meer vervlochten dan politiek en immobiliën. Maar daar blijft het stil over, journalisten en opiniemakers die het bed en de vriendenkring delen met politici, dat is een megataboe. Het privéleven, nietwaar. Op die feestjes wordt waarschijnlijk enkel over de kinderen en de voetbal gesproken. Hoewel, vastgoed, politiek en voetbal, nog zo’n onwelriekend kluwen.

#Fornuisgate

Deze keer begon het allemaal op een gewoon feestje in ‘t Fornuis. Een zodanig geheimzinnige bijeenkomst dat de gastheer zijn gasten op straat ontving. Onze vrienden van Apache schrijven al lang over Land Invest en de vermoedelijke hand- en spandiensten van de Antwerpse politiek aan die bouwpromotor. Een echte smoking gun heeft dat nog niet opgeleverd, we zitten in de ‘circumstantial evidence’. Veel rook, geen vuur. Anders hadden we dat wel geweten. Als je dezelfde insinuaties lang genoeg herhaalt, worden die vanzelf realiteit in het hoofd van het publiek.

De scène bij ’t Fornuis was hetzelfde. Echt journalistiek voor deze tijd, een filmpje in slechte kwaliteit, waarop eigenlijk niets te zien is, maar toch genoeg. Het bijbehorende artikel op Apache van hoofdredacteur Karl Van den Broeck, heeft als meest gebruikte woord ‘zou’. Op zich is dat correct. Hoewel we van Apache, dat van onderzoeksjournalistiek zijn handelsmerk maakt, toch beter gewoon zijn. Onderzoeksjournalistiek moet geen perceptiepolitiek voeden, maar feiten aanbrengen. Het feit is een etentje, maar op zich zegt dat natuurlijk niets, tenzij je er zelf het verhaal rond vertelt.

Oppositie

Volledig voorspelbaar springt de plaatselijke oppositie op het schandaal. De timing komt goed uit, ze hebben zich kort voordien in een nieuw ‘wervend project’ ‘Samen’ verenigd. Tom Meeuws, de kopman van sp.a kan wel wat media-aandacht gebruiken. Volgens een heel recente peiling zou 1,3% van de Antwerpse kiezers hem vandaag tot burgemeester verkiezen. Meeuws probeert van de journalistieke rook politiek vuur te maken. Hij beschuldigt in een vrije tribune De Wever en zijn bestuur ervan bouwprojecten te laten afkopen met een ‘paaitaks’. Maar hard kan hij dat niet maken. Zijn ‘Samen’-Kompaan Wouter Van Besien (Groen) trekt de integriteit van de huidige bestuursploeg in twijfel en dient een klacht in.

Daarop krijgen we een emotionele De Wever te zien. Dat is op zich al overal nieuws. De Wever meldt dat er niets is, en niets zal zijn en wijst op de verschillen met Gent. Gent. Optima. Daar lagen de kaarten anders. N-VA zat in de oppositie en sprong op de mediaberichten. Daar was wel een en ander aantoonbar mis.

Aanval is de beste verdediging

Maar. Het is voorspelbaar dat een partij die wordt aangevallen in de verdediging gaat. De beste verdediging is de aanval. Meestal wordt dan niet meer gefocust op de inhoud, wel op de personen. In Gent gebeurde dat door de mandaten van N-VA’ers in de media te gooien. Koen Kennis en Siegfried Bracke worden er sindsdien door achtervolgd. De perceptie dat de sp.a en Open Vld graaiden werd gecounterd door gegraai bij de tegenstander bloot te leggen.

Ook de N-VA beschikt over een grote oorlogsmachine. En die dook al snel feiten op over de verwevenheid van Tom Meeuws als consultant met Land Invest. Zelfs schermafbeeldingen van Whatsapp-berichten over de affaire tussen Meeuws en Land Invest kwamen in de media. De boemerang keerde terug ook hier terug. De schade lijkt groter voor de aanvaller dan voor de verdediger. Deed Meeuws iets fout? Neen helemaal niet, maar hij heeft duidelijk de perceptie tegen. Die Whatsapp-berichten naast de beschuldigingen komen heel erg fout over. Maar strafbaar is dat niet.

En het ging nog verder. Willem-Frederik Schiltz (Open Vld) en Freya Piryns (Groen) waren ook al op een feestje van dezelfde immobons. Alweer geen misdaad, maar … ‘ze doen allemaal mee’.

‘Samen’ naar de kiezer

En dan blijkt op 2 december in peiling van Het Nieuwsblad dat niet burgemeester Bart De Wever (N-VA), maar wel de lijst ‘Samen’ door de Antwerpenaren gestraft voor de schandaalsfeer van de voorbije weken. De beschadiging van De Wever lijkt mislukt. 39% van de ondervraagden vindt dat hij een fout heeft gemaakt. Maar dat lijkt sterk politiek beïnvloed. Want bij zijn ‘trouwe’ achterban is dat niet zo, slechts drie à vier procent van de N-VA-stemmers vindt dat De Wever een fout maakte. Daarnaast vindt ongeveer 65 procent van de respondenten dat Meeuws in de fout is gegaan. Niet enkel N-VA’ers vinden dat. 43 procent van de sp.a-stemmers en 55 procent van de Groen-stemmers vindt dat Meeuws een fout maakte. Een pijnlijke peiling. Het momentum na de lancering van ‘Samen’ is voorbij. Gesmoord in ’t Fornuis.

Nog pijnlijker is de vraag op wie de respondenten zouden stemmen moesten Groen en sp.a niet samengaan. Dan zie je een hele verschuiving die toont dan ‘Samen’ geen goed idee was. 1+1 is niet 3, niet 2 misschien maar 1,5. Benieuwd hoe dat in Groen Antwerpen zal aankomen. Benieuwd of ‘Samen’ samen kan blijven.

De echte winnaar

De echte winnaar van #fornuisgate is de antipolitiek. Na de schandalen met Optima, de misbruiken bij intercommunales en nu de schandaalsfeer na het etentje in ’t Fornuis is het duidelijk: alle politici zijn zakkenvullers. Dat is, vrees ik, het beeld dat zal overblijven en dat is geen goede zaak voor de politiek op lange termijn. Politici moeten zich echt bezinnen over de perceptiepolitiek die ze via de media voeren wordt. Moddergooien is nooit een goed politieke methode geweest, iedereen verlaat vuil de arena na een moddergevecht. Niemand wint.

De Wever zou achter gesloten deuren in de Antwerpse gemeenteraad gezegd hebben: ‘Het spel wordt te vuil gespeeld. Ik wil dat het stopt. Als we op dit niveau voortdoen, gaan we elkaar allemaal pijn doen.’ Dat lijkt me een heel juiste analyse. Het voedt de antipolitiek. Maar is het te stoppen? De grote angst voor iedereen begaan met de democratie en de politiek moet zijn, dat dit pas het begin is. De lokale verkiezingen zijn nog elf maanden ver …

Journalistiek speelt mee

En de media? Die hebben ongetwijfeld goed verkocht en veel kliks gehaald. Maar ook de geloofwaardigheid van de media krijgt hier een knauw. We moeten als media stoppen met een forum te geven aan die politici die zich aan perceptiepolitiek te bezondigen. We hebben niet meer maar minder gazettenpolitici nodig. Geef meer aandacht aan die politici die inhoudelijk werken in plaats van de roeptoeters die enkel uit zijn op sfeer scheppen.

Media zijn te gemakkelijk een megafoon voor politici. Ze moeten scherpe vragen stellen in plaats van politici een forum te geven. Ze moeten die scherpe vragen ook stellen als de politici dat niet willen. Dat is de rol van de media in de democratie. Als er handjeklap achter de schermen is moet dat uitgebracht worden. Maar meelopen in elk mogelijk schandaaltje dat zich aandient is niet de goede richting voor de media. Elk schandaaltje uitbuiten door tendentieuze titels die artikels voorafgaan waarin de nuance in de laatste paragraaf staat? Ook daarmee helpen we onze democratie om zeep. Op die manier organiseren de media zelf het succes van het populisme dat ze zeggen te verfoeien en te bestrijden.

Ondertussen loopt de kost van de vergrijzing op, slibben onze steden dicht, raakt de begroting niet in evenwicht (en komen we echt in de problemen als de rente stijgt), slagen we er niet in om een politiek akkoord te maken over nodige en grote hervormingen en zwijgen we de communautaire tegenstellingen die daarvoor de oorzaak zijn dood. We hollen met z’n allen van verhaal-van-de-dag, naar schandaal-van-de-dag, zonder perspectief. En burgers haken af. Amuseren we onszelf dan echt te pletter?