Vorige week stelde Europees Commissievoorzitter Juncker zijn witboek voor in het Europees Parlement. De presentatie komt er naar aanleiding van de herdenking van zestig jaar Verdrag van Rome eind deze maand. Na drie grote legitimiteitscrisissen (de euro, de vluchtelingen, brexit) en een groeiend partijpolitiek wantrouwen tegenover de Europese instellingen bij de lidstaten, komt de Luxemburger met een ongezien aanbod. Met een sneer naar de ‘simplistische en misleidende binaire keuze voor meer of minder Europa’ van het verleden wil hij het debat anno 2017 opentrekken. Juncker biedt niet langer twee, maar vijf keuzes. Deze zijn evenwel ‘blauwdrukken noch beleidsbepalingen’. Het valt te verwachten dat geen enkel model het in zijn volledigheid zal halen: ook deze vernieuwing zal men overgieten met een typisch EU-sausje bestaande uit amendering en consensus.

Toch blijft het een breuk met het verleden: bij de vijf scenario’s zijn er twee waarbij er minder samenwerking mogelijk is. De drie overige laten de mogelijkheid voor verdere federalisering, een Europa van verschillende snelheden en ten slotte het status quo. Sander Loones, Europees parlementslid en ondervoorzitter van N-VA, is alvast tevreden dat een piste voor minder Europa geen taboe meer is. Hij doelt in het bijzonder op het scenario genaamd ‘Nothing but the single market’: een unie die zich concentreert op de eenheidsmarkt. Oftewel het afslanken van reguleringen (waarbij twee reguleringen moeten sneuvelen voor elke nieuwe regel) en een beweging naar bilaterale contacten – minder afspraken die door en voor de 27 lidstaten bepaald worden in ruil voor meer onderhandelingen tussen landen onderling.

De Europese partners hebben met andere woorden moeilijke onderhandelingen voor de boeg. Want ook al zijn enkele taboes gesneuveld, het feit dat elk scenario openstaat voor discussie zorgt voor een virtueel oneindig aantal mogelijkheden. Maar Loones’ reactie toont aan dat dat debat niet enkel op het Europese echelon, maar ook op het nationale niveau intens gevoerd zal worden.

De hete adem van het VB

Aan de hand van eerder discours weten we immers dat elke regeringspartij behalve N-VA resoluut gewonnen is voor het Europa van verschillende snelheden. Zonder dat scenario helemaal van tafel te willen vegen, strookt Loones’ gewenste piste niet met die van premier Charles Michel (MR). Waar de N-VA’er een EU ziet ‘met minder bevoegdheden, met een kleinere begroting en met sterkere lidstaten’, wenst Michel een diepere europeanisering binnen een selecte groep. ‘Landen die samen verder willen gaan, moeten dat kunnen. Een Europa van verschillende snelheden, dat is mijn overtuiging en dat is ook mijn credo’, aldus de premier in juni vorig jaar.

Deze visie werd temeer duidelijk gemaakt in een gemeenschappelijk Benelux-statement tijdens de informele EU-top in Malta vorige maand. Daarin stond dat ‘verschillende paden van integratie en versterkte samenwerking echte antwoorden kunnen bieden op de uitdagingen waarmee de lidstaten op verschillende manieren geconfronteerd worden. Dit moet gebeuren op een transparante manier, met de grootst mogelijke betrokkenheid van andere lidstaten en de Europese instellingen.’ Duitsland en Frankrijk zijn eveneens gewonnen voor het ‘multi-speed Europe’ van Michel. 

Daarmee staat de MR op de lijn van CD&V en Open Vld – uitgezonderd EU-federalist Guy Verhofstadt. Wat zal de N-VA doen wanneer de federale regering met een eensgezind standpunt naar de Europese onderhandelingen moet trekken? Welk scenario zal uit de bus vallen? Het is vooralsnog niet duidelijk of iedere intensifiëring van samenwerking (ook die van een beperkte landengroep) uitgesloten is voor de N-VA. En uiteraard is er veel mogelijk. Zo kan België formeel voor een Europa van verschillende snelheden pleiten, maar zelf niet actief die verdere integratie najagen. Maar dat zou dan weer contrasteren met het EU-voluntarisme van Gwendolyn Rutten (Open Vld) en Wouter Beke (CD&V). 

De Vlaams-nationalisten mogen dan wel de grootste partij binnen de regering zijn, over de visie op het toekomstig beleid van de Europese Unie vormen ze een minderheid. Met de hete adem van de enige Vlaamse anti-EU partij, het Vlaams Belang, in de nek belooft het een lastige onderhandeling te worden. Wie doet er water bij de wijn? 

Foto: © Reporters