Kanselier niet uit zijn lood te slaan

Driemaal per jaar zou een bondskanselier zich in de Bondsdag, het federale Duitse parlement, aan een spervuur van spontane vragen moeten onderwerpen. Dat was in 2018 het voorstel van de Duitse sociaaldemocraten (SPD), en de vorige bondskanselier Angela Merkel kweet zich plichtsbewust van die taak. Woensdag was het de beurt aan haar opvolger Olaf Scholz (SPD), 35 dagen nadat hij met een coalitie van sociaaldemocraten, liberalen (FDP) en groenen (B’90/Grüne) van wal was gestoken. De ‘Ampel’, of ‘verkeerslichtcoalitie’, vernoemd naar de respectievelijke partijkleuren rood-geel-groen.

Coronabeleid

Normaal gezien legt men een regeringsleider flink op de rooster. Hier gebeurde dat dus niet. Of zoals de krant Die Welt sarcastisch schreef: hij werd ‘kurz angebraten’, heel eventjes in de pan gebraden. De oppositie verkeek haar kans om de kanselier het vuur aan de schenen te leggen. De parlementsleden van de rechts-nationalistische Alternative für Deutschland (AfD) ‘begroetten’ de kanselier bij het betreden van het halfrond door een kartonnen bord voor zich te houden. Daarop stond te lezen: ‘Freiheit statt Spaltung’ [Vrijheid in plaats van verdeling].

Een verwijzing naar datgene wat de Duitse maatschappij — maar niet enkel haar, trouwens — verdeelt: het coronabeleid dat een wig drijft tussen gevaccineerde en niet-gevaccineerde burgers. Parlementsvoorzitter Bärbel Bas (SPD) wees de AfD-fractie terecht. De AfD-parlementsleden borgen bedremmeld hun borden op. Met hun actie hadden ze al bij voorbaat de mogelijkheid gehypothekeerd dat de zich soeverein gebarende Scholz hen ‘serieus’ zou nemen.

Vaccinatieplicht

De coronapandemie slorpte meer dan de helft van de vijftien vragen op. De vaccinatieplicht voor burgers boven de achttien jaar staat hoog op de agenda van de verkeerslichtcoalitie. De christendemocraten (CDU/CSU), die na 39 jaren onafgebroken regeren op de oppositiebanken zitten, vallen Scholz hierop aan.

De christendemocraten verwijten hem ten eerste dat hij tijdens de aanloop naar de verkiezingen tegen een vaccinatieplicht was en daarna, als kanselier in spe, zijn kar gekeerd heeft. Ten tweede verwijten ze hem dat hij die vaccinatieplicht tegen begin maart 2022 wilde invoeren, waar het er niet naar uitziet dat ze die deadline halen. En ten derde dat de regering niet zelf met een wetsontwerp over de vaccinatieplicht op de proppen komt, maar de leden van de Bondsdag hoofdelijk, dus zonder fractiedwang, erover wil laten stemmen. Scholz beseft immers al te goed dat een eigen wetsontwerp geen meerderheid binnen eigen rangen zou halen.

De FDP, de liberale coalitiepartner, is zelf verdeeld. De kanselier rekent er dan ook op dat hij aan een meerderheid voor de vaccinatieplicht zal komen met behulp van stemmen uit de christendemocratische oppositie. Die verkeek zelf de kans om het Scholz lastig te maken met concrete vragen over het ‘hoe’ en het ‘tijdspad’ van zo een vaccinatieplicht. Zulke vragen vormen trouwens de reden waarom er in de Oostenrijkse regering bijvoorbeeld twijfels rijzen over de haalbaarheid van een vaccinatieplicht (zie ook dit artikel bij Doorbraak).

Gevoelig

Opvallend was hoe gevoelige woorden in het debat respectievelijk verzwegen en vermeld werden. Scholz noemde het pad effenen voor een debat over de vaccinatieplicht ‘der richtige [juiste] Weg für demokratische Leadership’. ‘Führung’, het Duitse woord voor ‘Leadership’, kwam niet over zijn lippen. De AfD daarentegen schuwde het woord ‘Sonderweg’ [aparte weg] niet om de kernuitstap te hekelen als iets waarmee Duitsland zichzelf isoleert in Europa. ‘Sonderweg’ is een begrip waarmee historici het pad beschrijven waarop Duitsland een eeuw geleden, afgewend van het Westen, naar de nationaalsocialistische dictatuur was afgegleden.

Omslachtig

Scholz was op geen enkel moment uit zijn lood te slaan. Zijn antwoord bestond uit — en dat doet hij met alle vragen — het afdreunen van de bewuste passages uit het regeerprogramma, namelijk dat atoomenergie niet duurzaam en economisch niet rendabel zou zijn. Op een vraag van de links-radicale Die Linke over het minimumloon antwoordde hij vanuit de hoogte dat deze zich meer over statistieken dan over pamfletten zou moeten buigen.

Een kritische vraag van iemand uit eigen rangen — Ralf Stegner, die tot de linkervleugel van de SPD behoort — over hoe hij een escalatie van de toestand aan de grens tussen Oekraïne en Rusland meende te kunnen afbouwen, pareerde Scholz met de nietszeggende opmerking ‘door gesprekken op alle niveaus’. Conclusie: Scholz antwoordt op de vragen van parlementsleden zoals op die van journalisten: omslachtig en om de pot draaiend.