Klimaatwet tegen Vlaanderen (en de N-VA)

Soms denken wij dat alle bevoegdheden die naar Vlaanderen komen definitief verworven zijn. Maar dat is niet zo. Wat België geeft kan België ook terugnemen. Het risico op herfederalisering is vandaag groter dan ooit.

Herfederalisering op twee wijzen

Herfederaliseren kan op twee manieren. Je kunt gewoon de bevoegdheden verschuiven via een wijziging van de bijzondere wet. Hiervoor is, in Kamer en Senaat, een twee derden meerderheid nodig en een meerderheid in beide taalgroepen. Een subtielere manier bestaat erin dat de federatie de beleidsdoelstellingen vastlegt en zo de autonomie van de deelstaten beperkt. De deelstaten worden op die manier hiërarchisch ondergeschikt gemaakt aan de federale overheid. Dat is wat een aantal Belgischgezinde experts hebben geprobeerd via de zogenaamde bijzondere klimaatwet, met steun van alle Franstalige partijen plus Groen en sp.a.

Daar heeft de Raad van State een stokje voor gestoken via dit advies. Het ondergeschikt maken van de deelstaten aan de federale overheid kan niet zonder een grondwetswijziging. De Raad doet daartoe een concrete suggestie: aan artikel 7bis van de Grondwet zou een bepaling kunnen worden toegevoegd dat de gemeenschappen en de gewesten de bindende klimaatstellingen die in een bijzondere meerderheidswet of in een gewone meerderheidswet worden bepaald dienen te eerbiedigen.

Een grondwetsherziening lijkt een moeilijkere horde om te nemen dan een wijziging van een bijzondere wet. Maar dit is niet zo. Voor een grondwetswijziging is geen meerderheid vereist in de twee taalgroepen. Een twee derden meerderheid in Kamer en Senaat volstaat.

Communautaire klimaatwet

De voorstanders van de klimaatwet hebben nu in extremis een voorstel tot grondwetswijziging ingediend dat de deelstaten inzake klimaatbeleid ondergeschikt maakt aan de federale overheid. Ze hebben geluk dat het bewuste artikel 7bis in 2014 voor herziening vatbaar is gesteld. De partijen die het voorstel tot grondwetswijziging hebben getekend (Ecolo, Groen, sp.a, PS, Défi, cdH en PVDA/PTB) hebben samen 61 zetels in de Kamer. Dat is ver verwijderd van de vereiste 100. In de Senaat hebben die partijen 25 zetels, terwijl er 40 nodig zijn.

MR is geen voorstander van een last minute grondwetswijziging en verkiest de alternatieve oplossing die de Raad van State suggereert: werken met samenwerkingsakkoorden. In dat geval worden federale klimaatdoelstellingen vastgelegd in onderling overleg tussen de deelstaten, en blijft hun autonomie intact. In Le Soir van vorige woensdag laat de PS weten waarom ze die oplossing verwerpt: ‘Passer par un accord de coopération, c’est donner les clefs du dossier à la N-VA’. Met andere woorden, de PS is erop uit om, in de volgende legislatuur, een door de N-VA gedomineerde Vlaamse regering buitenspel te zetten.

Volgende week dinsdag wordt er in de bevoegde Kamercommissie een eerste keer gestemd over het voorstel tot grondwetsherziening. Volgens Le Soir van vrijdag 22 maart 2019 staat de MR onder zware druk om het voorstel toch te steunen. In haar kielzog zou Open Vld kunnen volgen. Maar dan komt men nog maar aan 95 zetels in de Kamer en 38 in de Senaat. In dat geval hangt het af van CD&V (17 zetels in de Kamer en 8 in de Senaat) of de belgicisten hun slag thuis halen. Zeker na de ‘Vlaamse bocht’ van CD&V een paar weken geleden lijkt me dat weinig waarschijnlijk.

Niets is verworven

Toch blijft het akelig om vast te stellen hoe gemakkelijk essentiële Vlaamse verworvenheden op de helling kunnen worden gezet. Het volstaat dat een paar schoolkinderen op straat komen, en de autonomie van de deelstaten mag op de schop. Het Vlaamse zelfbestuur en de Vlaamse instellingen zijn op veel losser zand gebouwd dan we denken. Een coalitie van Franstaligen en een minderheid van Belgischgezinde Vlamingen kunnen dat alles met één pennentrek uit de Belgische Grondwet schrappen. De enige grendel is de verklaring tot herziening van de Grondwet.

De kans op een grote pro-Vlaamse staatshervorming na de verkiezingen is klein. De kans dat er een twee derden meerderheid gevonden wordt voor een anti-Vlaamse grondwetswijziging lijkt iets groter. Zeker als Ecolo en Groen een grote overwinning zouden boeken. Op de duur zou je er haast op hopen dat er geen herzieningsverklaring komt voor de volgende legislatuur, en dat de Grondwet voor vijf jaar op slot gaat.