Koude Oorlog tussen Madrid en Barcelona

Het gesprek tussen beide toppolitici kwam er omdat tot nog toe Madrid weigerde Catalonië zijn onafhankelijkheidsreferendum – gepland op 9 november – toe te staan. ‘Ongrondwettelijk en illegaal’, is het argument van de Cortes, het federale parlement. Maar in Barcelona doet men dapper door met de voorbereidingen.

Als straks dat referendum plaats vindt, zou het dus ongrondwettelijk zijn. In Madrid zou een ‘si’ op beide vragen (is Catalonië een staat en moet Catalonië een staat worden?) niet erkend worden. Hoe ga je daar dan mee om, in beide politieke hoofdsteden? Erken je de Catalaanse democratie, houd je daar rekening mee, of verwerp je die wegens irrelevant? Immers, zo stellen de espanjolisten, het referendum gaat héél Spanje aan en niet enkel Catalonië, wat een lef moet je niet hebben om dan eenzijdig uit het oude katholieke koninkrijk te stappen?

Het secessiegesprek gisteren duurde 2,5 uur. Maar leverde niets op. Beide partijen blijven Oostindisch doof voor elkaar. Maar de communicatielijnen blijven open. ‘Men’ blijft praten met elkaar.

Madrid remt Catalaanse welvaart

Sinds de crisis van 2008 doet Spanje het sociaaleconomisch niet goed. Spanje is het geboorteland van de Indignados en stuurde een sterke radicaal-linkse anti-Europese fractie naar het Europees Parlement. Daartegenover staat dat regio’s als Baskenland en – vooral – Catalonië het economisch wél goed doen en nog steeds groei realiseren. Rajoy is – ook al onder druk van de EU – gedoemd om te snijden in de uitgaven. En dat willen de Catalanen net niet. In een autonoom Catalonië zou er nu geen sprake zijn van onderwijshervormingen of besparingen in de sociale zekerheid. Artur Mas confronteerde de Spaanse premier met 23 dergelijke issues waar Catalanen van wakker liggen, omdat hun regio deel uitmaakt van Spanje.

Niet alleen sociaaleconomisch bestaat er heel wat frustratie in het rijke Catalonië. Ook politiek. Toen Madrid in 2010 een ‘nationalistisch’ charter – waarin Catalonië een natie werd bestempeld – naar de papiermand verweest, radicaliseerde Catalonië plotsklaps. Sindsdien groeit het aantal separatisten, zowel in het Catalaanse parlement als in de Cortes in Madrid. Het catalanisme is aan de winnender hand.

Madrid doet er dan ook alles om roet in het eten te gooien en te vermijden dat de catalanisten nog meer wind in de zeilen zouden krijgen. Straks is er immers het referendum in Schotland en een paar maanden later gaan de Catalanen stemmen. En volgens alle peilingen stemmen die massaal ‘si’, op beide vragen – dus ook op de onafhankelijkheidsvraag.

Zwart

En dus wordt de oude Jordi Pujol in een kwaad daglicht gesteld; de Vader des Vaderlands van het autonome Catalonië, erevoorzitter van de regeringspartij CiU, waarvoor Mas nu de Catalaanse regering leidt én het referendum aanstuurt. De onderkoning van Spanje, zoals de machtige Pujol wordt genoemd, heeft gedurende decennia belastingen ontdoken en onrechtmatige inkomsten voor hem en zijn familie geparkeerd op veilige buitenlandse rekeningen in belastingparadijzen als Andorra en Zwitserland. Maar zowel Pujol als de CiU hebben al duidelijk schuld bekend, en Pujol heeft zich al teruggetrokken van de publieke scene. Espanjolisten hopen met dit dossier de Catalaanse zaak in een kwaad daglicht te stellen. Maar het zou wel eens kunnen keren; Pujol zou wel eens als een slachtoffer kunnen gezien worden in een bitse strijd tussen Madrid en Barcelona. Iemand zwartmaken op het politieke podium kan altijd anders uitdraaien, zoals wij in Vlaanderen wel weten. En zoals Mas zelf zegt: de zaak-Pujol zal het ‘soevereiniteitsproces’ niets in de weg leggen. Want zelfs als sommige CiU-kiezers hun partij de rug zouden toe keren, kiezen ze straks wel voor de radicalere separatisten van pakweg ERC of CUP.

Op 9 november zullen 7,5 miljoen Catalanen naar de stembus kunnen gaan. Madrid blijft op het standpunt staan geen rekening te houden met de uitslag. Ook al blijkt een ruime meerderheid Catalonië er als ‘staat’ te erkennen en een kleine meerderheid Catalonië er als ‘onafhankelijke staat’ te willen uitroepen.

Meer zelfs, in de Madrileense kwaliteitskrant El Pais lazen we gisteren dat 62% van de Spanjaarden – aldus een recente peiling – Rajoy er toe wil dwingen defederaliseringsgesprekken op te starten. Die moeten er toe leiden dat Catalonië meer autonomie zou krijgen, echter binnen de Spaanse staat. Bij uitbreiding zouden ook de andere deelstaten en historische provincies – Spanje kent een assymetrisch federalisme – meer autonomie krijgen. De bluts met de buil. Alles om het España una, grande y libre te laten blijven.