Le Nozze di Figaro van Mozart in De Munt

Ik zal het maar meteen toegeven: in de kunsten ben ik een reactionair. Een groot karaktergebrek de dag van vandaag, ik weet het, maar het is niet anders. Oordeel niet, wie zonder zonden is, enzovoort. In ieder geval is het een uitzonderlijke artistieke prestatie om mij een hedendaagse interpretatie van een klassiek stuk oprecht te doen appreciëren. Verheugd kan ik rapporteren dat het Franse regisseursduo Olivier Deloeuil en Jean-Philippe Clarac, samen bekend onder de artiestennaam ‘le lab’, hier met glans in slagen in hun nieuwste productie van Mozarts Le Nozze di Figaro, tot 21 maart te zien in De Munt.

Het verhaal als ruggengraat

Elk kunstwerk dat de tand des tijds weet te trotseren, moet uiteindelijk wortelen in de menselijke conditie, in haar tragische, maar ook komische aspecten. Op enkele uitzonderingen na die de gevolgen van bepaalde grote technologische of historische ontwikkelingen verkennen (denk aan 1984 van George Orwell), lopen een roman, toneelstuk of opera die volledig teren op hun setting, tijdsgewricht of andere toevalligheden steevast uit op een mislukking. Dat is dan ook waar veel moderniseringen de mist ingaan: ze hebben meer oog voor gimmicks die als ‘grensverleggend’ en ‘vooruitstrevend’ worden gezien, dan voor het menselijke verhaal dat de ruggengraat van het werk vormt.

Dit was het trieste lot van Castellucci’s interpretatie van Honeggers Jeanne d’Arc au bûcher, dat eind vorig jaar ook te zien was in de Brusselse schouwburg. De onbegrijpelijke moderne symboliek en geforceerde politieke boodschap, duidelijk berekend om te provoceren (de katholieke heilige wordt op een bepaald ogenblik afgebeeld als een transgender) maakten van de voorstelling een saaie bedoening. Gelukkig weten Deloeuil en Clarac die val te vermijden.

Een opera buffa

Het verhaal van een promiscue graaf die het jus primae noctis  wil herinvoeren om met de bruid van zijn bediende Figaro te slapen (ja, dezelfde uit Il barbiere di Siviglia) wordt door het duo op meesterlijke wijze omgetoverd tot een moderne vertelling over #MeToo en seksuele intimidatie op de werkplaats. Het geheim van hun succes is dat ze het er niet te dik op leggen.

Le Nozze di Figaro blijft een opera buffa met grappen en grollen (de aria Non più andrai  is een persoonlijke favoriet), maar ook met scènes van jaloezie, trots, wrok, verbazing, schijnheiligheid, ontluikende romantische gevoelens, snode plannetjes, vrouwen die elkaar nijdig verbaal de loef afsteken, en misverstanden. Zoveel misverstanden. Misschien moet het niet verbazen dat een Vlaanderen dat FC De Kampioenen  met de moedermelk meekreeg ontvankelijk is voor dit soort muzikaal theater.

Diepmenselijke kern

#MeToo en menselijkheid tegenover transgenders zijn beide kwesties waarvoor ik veel sympathie voel. Maar een politieke zaak op zich is geen kunstwerk. Je hangt een maatschappelijke boodschap op aan een goed verhaal, niet omgekeerd. Dat is precies wat Deloeuil en Clarac hebben gedaan. Ze weten de diepmenselijke kern die Le Nozze di Figaro  tot zo’n tijdloze klassieker heeft gemaakt te ontginnen en in een hedendaagse context te plaatsen. Het is een verhaal over machtsmisbruik en de verscheidene emotionele moeilijkheden en ervaringen die daarbij komen kijken. Dat is jammer genoeg van alle tijden.

En natuurlijk is de muziek geweldig. Mozart op z’n best. Op een of andere manier is zijn muziek zo herkenbaar, ze heeft een ‘zwierderig’ aspect dat haar onderscheidt van de muziek van andere componisten. Tot op zekere hoogte is dat gewoon de klassieke stijl: je moet een ongeoefend oor als het mijne niet vragen een symfonie van Haydn en Mozart te onderscheiden. En toch, zodra je de ouverture hoort denk je onmiddellijk: dit kon niemand anders zijn dan de grote meester.

Le Nozze di Figaro is een geslaagde modernisering van een absolute klassieker. Van harte aanbevolen.