Lessen uit de Duitse deelstaatverkiezingen: hou uw koers, verdomme!

24% voor een extreemrechtse partij in Duitsland. Dat klinkt angstaanjagend. Maar is dat wel de schuld van Merkel? De grootste verdedigers van het beleid van Merkel behaalden bij de deelstaatverkiezingen nochtans een klinkende overwinning. Het waren evenwel geen CDU’ers, maar wel de socialistische en groene minister-presidenten Dreyer (SPD) en Kretschmann (Grüne). In alle drie de deelstaten hadden de CDU kopstukken zich de voorbije maanden gedistancieerd van hun eigen partijleidster. Hun gebrek aan standvastigheid werd hen door de kiezer zwaar aangerekend. Wie al te snel van koers verandert, wordt niet in staat geacht grote crisissen de baas te kunnen. De les uit deze deelstaatverkiezing is niet dat Merkel de vluchtelingencrisis verkeerd zou aanpakken, maar wel dat standvastigheid door de overgrote meerderheid van de bevolking gewaardeerd wordt. Merkel’s aanpak bestaat uit menselijkheid gekoppeld aan daadkracht. Wie had twee maand geleden durven denken dat vandaag een staakt-het-vuren in Syrië zou stand houden? Merkel zelf zag de voorbije weken haar eigen populariteit terug boven de 50% uit stijgen. De aanhouder wint blijkbaar – beetje bij beetje – terrein terug.

Ook bij ons lieten de voorbije maanden heel wat gematigde politici zich verleiden tot meezingen in het koor van de populisten. Het invoeren van een plafond voor de opvang van oorlogsvluchtelingen werd bespreekbaar gemaakt door sp.a voorzitter John Crombez. In dezelfde week verklaarde Vande Lanotte de Conventie van Genève zelfs ‘niet van toepassing’ wegens de onvoorziene omstandigheden. Nochtans worden fundamentele waarden nu net in internationale verdragen gegoten om stand te houden in uitzonderlijke tijden. Net zoals je pas van principes kan spreken als je er ook aan vasthoudt wanneer ze onder druk staan. Maar bij zowat alle centrumpartijen vielen de voorbije weken meer en minder pijnlijke slippertjes te noteren.

Spelen op het veld van de tegenstander

Het is een illusie te geloven dat je stemmen kan ‘terugwinnen’ door de taal van een andere partij over te nemen. Op het veld van de tegenstander gaan spelen, versterkt enkel die tegenstander. Het enige gevolg is dat standpunten die tot voor kort door de meerderheid van de bevolking nog als populistisch werden aanzien, vandaag sociaal acceptabel dreigen te worden. Ook De Wever maakte de voorbije maanden dezelfde vergissing, met als dieptepunt zijn voorstelling van het humanitaire drama onder de oorlogsvluchtelingen aan de Grieks-Macedonische grens als een politieke opportuniteit. Het mag niet verwonderen dat de enige partij die in de peilingen de voorbije maanden fors vooruit ging het VB is. Degene die er tot voor kort – terecht – prat op ging dat hij extreemrechts eigenhandig tegen de kiesdrempel had geduwd, moet opletten dat hij ze niet zelf terug groot maakt.

Maar De Wever doet zijn uitspraken niet uit opportunisme, wel uit politieke tactiek. In zijn toespraak voor de UGent in het najaar liet hij weinig twijfel bestaan over zijn opzet: de kiezers opdelen tussen voor of tegen de oorlogsvluchtelingen, voor of tegen moslims, voor of tegen een verenigd Europa. Wie aan de ene kant staat, kan kiezen voor de N-VA (of het VB). Wie aan de andere kant staat, kan kiezen voor één van de andere partijen. Niet dat de N-VA en het VB ooit een coalitie zullen vormen. Maar het VB kan wel de levensverzekering worden voor de NVA. Vanaf het ogenblik dat beide partijen samen een meerderheid halen is N-VA incontournable. Volgens recente peilingen zijn ze samen goed voor ongeveer 40% van de stemmen. Om de resterende kiezers nog binnen te halen zal de N-VA niet naar het centrum opschuiven. Ze wil het centrum – of wat er nog van overschiet – doen opschuiven in haar richting. Daarvoor zoekt het legitimatie van sommige van haar tot nog toe als choquerend beschouwde standpunten. Telkens als een politicus van een centrumpartij uit de bocht gaat, is De Wever er als de kippen bij om te onderlijnen dat zijn ideeën – die tot voor kort als ‘not done’ werden bestempeld – nu ook ingang vinden bij gematigde politici.

Ook de Nederlandse liberale premier Rutte en de socialistische partijvoorzitter Samsom trapten in dezelfde val. Ze bieden tegen elkaar op in anti-vluchtelingen en anti-Europa retoriek. Volgens de peilingen verliest het VVD van Rutte de helft van haar zetels. De PvdA van Samsom zakt van 38 naar 9 … Wilders daarentegen verdriedubbelt en staat op een ‘all time high’. In Frankrijk gaan Hollande en Sarkozy dezelfde toer op. Le Pen wordt er alleen maar groter. Nochtans vangt Frankrijk amper vluchtelingen op. Maar iedereen verliest uit het oog dat uit alle peilingen blijkt dat de meerderheid van de Fransen een uitgesproken voorkeur hebben voor de gematigde Alain Juppé als volgende Franse president!

De stille meerderheid moet van zich laten horen

Er is een hemelsbreed verschil tussen goed luisteren naar de bezorgdheden van de mensen en enkel zeggen en doen wat de zogenaamde ‘grondstroom’ op dat moment het liefst wil horen. Wie echt goed luistert naar de mensen beseft dat ook zij het verschil maken tussen oorlogsvluchtelingen in nood, economische asielzoekers en terroristen. Maar door de inflatie aan polariserende uitspraken is er geen gehoor meer voor een redelijk standpunt. ‘Vroeger stond de stille meerderheid voor de niet uitgesproken, sluimerende onvrede, inmiddels is het andersom: het staat voor de stille redelijkheid van de meeste mensen, die in het gekrakeel niet langer gehoord lijken te worden, die geheel en al buiten beeld zijn geraakt door alle polarisatie van posities, of het nu gaat om Europa, de vluchtelingencrisis, of de plaats van de islam in het westen.’ Zo vat de Nederlandse columnist Bas Heijne de penibele situatie samen. De stille meerderheid moet nu haar stem laten horen, vooraleer het geen meerderheid meer is.

Of zoals de oudste twitteraar van Vlaanderen Jan Verroken het recent nog fluks in 140 tekens uitdrukte: ‘De publieke opinie volgen is rijden op een blind paard, ge komt wel ergens terecht, maar paard noch ruiter weten waar.’ Te midden van al dat extreem populisme lijkt er vandaag niets rebelser dan gewoon standvastig de waarden van menselijkheid en daadkracht te blijven verdedigen, desnoods tegen de stroom in. De Duitse deelstaatverkiezingen geven ons daarbij één goede raad: Hou uw koers, verdomme!

Eerder verschenen bij De Morgen.be.

Foto: (c) CD&V