Maggie De Block en Wouter Beke willen een staatshervorming

Minister Maggie De Block (Open Vld) zit met een probleem: de Volksgezondheid der Belgen bemeesteren – iets waarvoor zij als federaal minister bevoegd is – is lastig. Gezondheidszorg is versplinterd over veel te veel ministers.  In een weekendinterview noemde ze dat een stommiteit. Ze wil dus een staatshervorming. Wouter Beke, die wel heel snel reageerde, wil er ook een. Maar in de andere richting. Dat wordt nog leuk.

In Het Belang van Limburg (9 juni, interview Indra Dewitte) heeft De Block het over ‘nood aan coherente structuren’ en herfederalisering (9 juni). ‘Gezondheidszorg is het meest versnipperde departement dat er bestaat en tussen de deelstaten is er geen hiërarchie en niemand kan zeggen: dít moet er gebeuren. Wil ik iets hervormen dan moet ik “duizend keer overleggen”’, klaagt De Block. Gelijk heeft ze. Maar zo werkt dit veel te complexe land nu eenmaal. In het duister, in institutionele chaos.

De excellenties

De versnippering van het gezondheidsbeleid is een feit. Zes excellenties praten mee, waarvan één met twee petjes:

• Maggie De Block, federaal minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid
• Jo Vandeurzen, Alda Greoli, Christian Antoniadis, de drie Gemeenschapsministers bevoegd voor Gezondheid
• Alda Greoli (bis), Waals gewestminister
• RudiVervoort (GGC, de gemeenschappelijke gemeenschapscommissie voor de bicommunautaire gezondheidsaspecten in Brussel)
• Cécile Jodogne (COCOF, de Franstalige gemeenschapscommissie voor unicommunautaire – aspecten van het gezondheidsbeleid voor de Franstalige Brusselaars).

Natuurlijk heeft De Block een punt, zegt Eric Ponette, em. hoogleraar geneeskunde. ‘De Vlamingen zeggen al lang dat er ministers te veel zijn. Eén Vlaamse en één Franstalige, dat moet volstaan.’

Wat Maggie wil

Wat wil De Block precies? Een herfederalisering? Zo kwam de berichtgeving over, al heeft ze dat eerder geïnsinueerd dan expliciet uitgesproken. Maar haar woordvoerder Jeele Boone bevestigt aan Doorbraak: ‘Ze bedoelde in elk geval niet regionaliseren zoals N-VA. Dus ja, herfederaliseren van een aantal aspecten voor een efficiënter beleid in belang van patient.’ Ah zo, minister De Block pleit dus voor een staatshervorming…

Hiermee sluit De Block zich aan bij de roep om herfederalisering van partijgenoten van haar (Gwendolyn Rutten, Alexander De Croo, Nele Lijnen, Tim Vandeput…). Kort samengevat: Open Vld wil meer België en minder Vlaanderen.

Roep “versnippering” en het volk schiet wakker. Willen we niet allen rationeel zijn? Maar de EU telt niet minder dan elf staten met minder inwoners dan Vlaanderen, die zonder problemen wél bevoegd zijn voor een eigen gezondheidsbeleid, en zelfs voor een integrale sociale zekerheid. De vraag is of er goeie redenen zijn om in dit land de Vlamingen en Franstaligen hun eigen partituren ten laten spelen. Ook zonder Belgische dirigent.

Wat de journaliste denkt

Indra Dewitte vermeldt in haar commentaar dat het “geen wetmatigheid” is dat Vlaanderen de dingen per definitie beter organiseert dan de federale regering… Maar ze geeft in één beweging ook wel toe dat ‘het omgekeerde ook waar is’. ‘Het departement Volksgezondheid van Maggie De Block zou net zo goed helemaal in handen van Vlaanderen kunnen worden gegeven, in plaats van het opnieuw te federaliseren.’

Dewitte kent ook de oorzaak van het probleem: zes opeenvolgende staatshervormingen zijn telkens met veel te veel wafelijzerpolitiek doorgevoerd: met wat geven en nemen. ‘Het gevolg is dat er nooit homogene bevoegdheden zijn overgedragen naar de gewesten en dat de staatsstructuur nog complexer is geworden.’ Over de oplossing houdt ze zich op de vlakte:

‘Het gaat er in deze om wat het beste werkt.’

We zijn er dus nog niet… De voorbije dagen kropen pers en politici weer meteen op hun molentjes. Twee “Groten” van de Vlaamse politiek waren het voor één keer grondig eens. En dat was het échte nieuws…

De president en de voorzitter reageren

Vlaams minister-president Geert Bourgeois (N-VA) liet weten dat De Block de juiste diagnose stelde, maar de foute remedie bood.‘Eén gezondheidsbeleid proberen toe te passen op twee zeer verschillende maatschappijen is omslachtig en duur.’ En er is meer: ‘Vlaanderen investeert veel meer in preventie dan de Franse Gemeenschap. Daardoor sparen we later kosten uit in de zorgverzekering, maar die winst is voor de federale overheid’. Opnieuw vrij vertaald: de (Vlaamse) gemeenschap die de grootste inspanning doet, oogst er niet de vruchten van en financiert de andere. Bourgeois deed wat hij moest doen: pleiten voor een overheveling van “alle” bevoegdheden inzake gezondheidszorg naar de deelstaten.

Misschien wel de opvallendste en belangrijkste reactie kwam er – ook snel – van Wouter Beke. Via Facebook liet hij weten dat er ‘geen sprake kon zijn van herfederaliseren van de gezondheidszorg’.We hebben ons lesje wel geleerd.‘Eén beleid op federaal niveau gaf niet of onvoldoende antwoord op de noden van de Vlamingen. Na de zesde staatshervorming kwamen nog extra bevoegdheden naar Vlaanderen. Die worden vandaag omgezet in een eigen Vlaams beleid, dat de link legt tussen gezondheid, welzijn en onderwijs.’

Beke zei nog iets interessants: Hij merkt nog op dat de zesde staatshervorming ‘niet de laatste’ was. ‘Er zullen er nog volgen, waarbij ook verdere stappen op vlak van gezondheidszorg moeten gezet worden.’ Het moet lang geleden zijn dat CD&V voor een nieuwe staatshervorming pleitte.

4 argumenten

De snelle en duidelijke reacties van Bourgeois en Beke waren interessant. Voor gedetailleerde informatie kunnen we terecht bij organisaties als het Vlaams Artsenverbond (VAV, vroeger Vlaams Geneeskundigenverbond of VGV) of het Aktiekomitee voor een Vlaamse Sociale Zekerheid (AK-VSZ).

Eric Ponette heeft vier argumenten voor de overheveling van het ganse gezondheidsbeleid naar de Vlaamse en Franse Gemeenschap.

1. De verschillen in visie en aanpaktussen beide gemeenschappen zijn bijzonder groot: in het onderwijs, in de contingentering (verband met de artsendensiteit), in de investering in preventie, in de uitbouw van netwerken van medische verenigingen en gezondheidspromotie, in diagnoses, behandelingen, in de balans huisarts/specialist, in de visie op thuisverpleging, psychiatrische zorgen, hospitalisatieduur, uitkeringen, medisch dossier, spoedgevallendiensten, de forensische psychiatrie en palliatieve zorgen…

Sander Loones (Europees parlementslid N-VA) voegde daar in Knack nog de vaccinatiegraad aan toe (mazelen, bof, rubella…) en stelde een pertinente vraag: ‘Waarom zou Wallonië vandaag investeren in preventie, wanneer de factuur voor hun falen toch federaal – lees: door Vlaanderen – wordt betaald?’

1. Samenhangende bevoegdheidspakketten verhogen de efficiëntie. ‘Preventie hoort samen met de curatieve geneeskunde’, aldus Ponette. Een voorbeeld van hoe het niet moet:‘Gemeenschappen zijn bevoegd voor de erkenning van ziekenhuizen, gewesten voor financiering van investeringen, de federale overheid voor werkingssubsidies…’

Sinds 1980 zijn de Vlaamse en Franse Gemeenschap bevoegd voor gezondheidsbeleid, maar ziektekosten en invaliditeitsverzekering (RIZIV) blijven voor het grootste deel federale materie. Ze beschikken hiervoor – zelfs na de zesde staatshervorming – maar over 13,4 procent van het RIZIV-budget.

1. Responsabilisering: wie bevoegd is voor het beleid, moet daarvan ook de vruchten kunnen plukken of de gevolgen dragen. Met gezondheidszorg gebeurt wat er gebeurt met andere elementen van de “federale” Sociale Zekerheid (werkloosheid, kinderbijslagen, pensioenen, sociale bijstand): een opvallend verschil tussen de gewesten genereert een geldstroom. Het Aktiecomitee voor de Vlaamse Sociale Zekerheid raamde die via de gezondheidszorg alleen op 1,6 miljard euro per jaar, voor de hele sociale zekerheid op 4,7 miljard. ‘Het gaat hier dus om een jaarlijkse aderlating die niet zorgt voor een duurzame oplossing voor Wallonië’, aldus Ponette.
2. Een laatste argument is dat Vlaanderen al zo lang aangeeft dat het meer bevoegdheden wil (Grondwet 1980, Resoluties Vlaams Parlement 1999, Vlaamse regeerverklaringen 1999 (Dewael), 2004 (Leterme), 2009 (Peeters).

Conclusie: de drie Vlaamse regeringspartijen willen een verdere staatshervorming. De Block wil achteruit, Beke en Bourgeois willen vooruit. Goed dat de kiezer dat weet.

 Meer info: Eric Ponette bespreekt bovenstaand thema in een bijzonder goed gedocumenteerd artikel in PERIODIEK (‘Naar een communautarisering van de gezondheidszorg en een Vlaamse SZ’, jan-feb-maa 2017, p. 13-17). Wie in het debat over die thematiek goed geïnformeerd wil zijn, leze het.