Marie-Rose Morel: vijf jaar na haar overlijden

In 2006 onttroonde Patrick Janssens Filip Dewinter van zijn Antwerpse troon. In 2014 stapten Vlaams Belang-kiezers en masse over naar de N-VA van Bart De Wever. Twee uppercuts voor het VB. We zouden haast vergeten dat in 2011 de partij nog een andere knauw kreeg. Op 8 februari dat jaar – vandaag vijf jaar geleden dus – werd het cordon sanitaire opvallend doorbroken bij het overlijden van Marie-Rose Morel.

Omdat ze interne spanningen in het VB blootlegde, werd ze wel eens het ultieme geheime wapen genoemd van Bart De Wever. Die had jaren voordien al de verschrompeling van het Vlaams Belang als doel vooropgesteld. Guy Verhofstadt was hem daarin voor geweest. Hij zou met zijn paarsgroene regering afrekenen met het VB, maar dat was buiten de kiezer gerekend. De Wever slaagde daar in 2012 en 2014 wel in. Een belangrijk moment daarbij was de uitvaart van Marie-Rose Morel op 12 februari 2011 in en ook om de Onze-Lieve-Vrouw-kathedraal in Antwerpen.

Walter Pauli – toen nog bij De Morgen – daarover: ‘Vanzelfsprekend is het relaas van Marie-Rose Morel pakkend en emotioneel: een jonge vrouw met een veelbelovend leven en twee schattige zoontjes krijgt kanker en verliest dat gevecht. Intussen voert ze even genadeloze oorlogen bij haar echtscheiding en de breuk met haar partij. Ergens onderweg begon een romance met (ex)-VB-voorzitter Frank Vanhecke, waardoor een politiek-strategische twist voortdurend werd geïntoxiceerd door persoonlijke relaties en insinuaties. Soms was Marie-Rose Morel daar oorzaak van, soms slachtoffer.

Morel stond in en op alle boekskes. Dag Allemaal, Story en Het Laatste Nieuws – waar ze een column had – voorop. Alleen op die manier was ze er in haar eentje al in geslaagd het cordon sanitaire te doorbreken. Iets waar kopstukken Filip Dewinter, Gerolf Annemans en Bruno Valkeniers nooit waren in geslaagd. Ze noemde hen schamper ‘de Antwerpse gemeenteraadsfractie’, omdat ze haar plannen dwarsboomden om de 24 procent kiezers van het Vlaams Belang in de richting van de macht duwen. Dat haar compagnon de route, die ze in het begin nog – even schamper – voorzitterke noemde, haar daarin bijstond, was evenzeer een doorn in de oog van de Antwerpse partijtop.

Dat cordon kreeg dus opnieuw een knauw op haar uitvaart, die een grote viering van de verzoening was. Niet alleen de aanwezigheid van honderden mensen – veel niet-VB’ers – in de kathedraal en op de Handschoenmarkt getuigde daarvan. Ook en vooral de pakkende speech van Bart De Wever tijdens de uitvaart staat er symbool voor. De Wever had haar destijds overgehaald om in de partijpolitiek te stappen. Toen de N-VA nog een partij van lilliputformaat was, prijkte ze mee op de affiches met De Wever in Antwerpen. Enkel Geert Bourgeois haalde toen een zetel. De rest is geschiedenis.

De massale aanwezigheid en de speech van De Wever waren niet de enige opvallende barsten in het cordon tegen het Belang. De Vlaamse pers was opvallend correct, sereen, zelfs verzoenend. Het persoonlijke drama van Marie-Rose had daar veel mee te maken. Het feit dat ze de interne strijd tussen VB-kopstukken en -vleugels blootlegde uiteraard ook. Maar toch: het respect voor een zwaar zieke overleden politica primeerde in de Vlaamse pers op haar politieke keuzes. De Franstalige pers – RTBf op kop – bleef zelfs op haar begrafenis grossieren in termen als extreemrechts, fascistisch, xenofoob, populistisch en soortgelijke.

Het noopte Jean-Pierre Rondas – toen in een column in De Morgen – tot het vermoeden ‘hoe daar de publieke tragedie van het cordon sanitaire een begin van ontknoping zou kennen. Deze met filosofische drogredenen goedgeprate ideologie die zich tegen een kwart van de bevolking richt. Een schutskring, niet tegen bacillen of ongedierte, maar tegen politiek besmette mensen. Ik voorvoelde hoe deze leer in het drama van de uitvaardienst misschien geknakt zou worden.’ 

In die zin was Morel niét het geheime wapen van De Wever. Maar misschien eerder van wat De Wever later ‘de grondstroom’ noemde. Een centrum-rechts ongecomplexeerd Vlaanderen dat lak heeft aan moralistische politieke correctheid. Guy Verhofstadt had begin jaren 1990 al begrepen dat die grondstroom geen fictie was, Yves Leterme teerde erop, De Wever als schaduwpremier gebruikt het beeld graag.

Vijf jaar later is die grondstroom gekanaliseerd via de N-VA in een politiek project – de Zweedse coalitie. We kunnen enkel nog raden hoe Marie-Rose Morel hierover zou hebben gedacht. Haar vader – lang geleden OCMW-voorzitter voor de CVP in de toen nog autonome gemeente Merksem – volgde alvast de verzoening van De Wever bij de begrafenisplechtigheid. Hij zetelt vandaag in het Antwerpse OCMW voor de N-VA, en is bestuurder van de Vlaamse denktank Vives (KU Leuven).

Moeder Morel, Myriam Vanloon, op haar beurt blijft verbeten de strijd voeren om haar kleinkinderen. In de vechtscheiding die haar ex-schoonzoon had uitgeroepen tegen Marie-Rose Morel, hebben haar ouders intussen het recht verloren hun twee kleinkinderen – de kinderen van Marie-Rose – nog te mogen zien. Hoe kil en misleid het gerecht kan zijn, in dit land…

Vijf jaar later leven we haast in een ander land. Een zonder Marie-Rose. Haar strijd tegen het amorele cordon heeft alvast massa’s in de armen van de N-VA geduwd. Het partijpolitieke landschap is hertekend. In welke mate zal nu ook België hertekend worden? Hoe zal de N-VA verder omgaan met haar erfenis?