‘Als erkenning voor zijn veelzijdige literaire bezigheden en in het bijzonder voor zijn drama’s, die zich onderscheiden door een overvloed aan verbeelding en poëtische verfijndheid die, soms onder het mom van een sprookje, een grote bron van inspiratie zijn, terwijl ze tevens op mysterieuze wijze een beroep doen op de gevoelens van de lezer en diens verbeelding stimuleren.’ Met die verantwoording kreeg Maurice Maeterlinck (1862-1949) de Nobelprijs literatuur. Ondertussen deelt hij het lot van vele Franstalige Vlaamse auteurs: knokken om niet vergeten te worden. De vraag is welke plaats moeten die auteurs krijgen in de Vlaamse cultuurgeschiedenis? En mogen we Maeterlinck een Vlaamse Nobelprijswinnaar noemen?

Maeterlinck schreef natuurlijk in het Frans. Maar dat was niet zo verwonderlijk in die tijd, zoals prof. Christian Angelet (professor emeritus Romaanse talen en Maeterlinck-kenner) zegt: ‘In die tijd was schrijven in het Nederlands, het “Vlaams”, niet zo evident. Het Vlaams was als schrijftaal nog niet zo geëvolueerd. Wie schreef in het Vlaams? Hendrik Conscience en Cyriel Buysse.’

En dan wil de geschiedenis nog dat het net Maeterlinck was die Buysse heeft overtuigd om in het ‘Vlaams’ te schrijven. Inderdaad Vlaams want van algemeen Nederlands had Maeterlinck geen hoge pet op. Hij noemde het ‘een modderig taaltje’. Daarentegen roemde hij de schoonheid van het Vlaams, dat hij beschouwde als een volwaardige taal. Maeterlinck las de boeken van Cyriel Buysse en geholpen door een Latijnse vertaling, vertaalde hij het werk van Ruusbroeck in het Frans. Als jong advocaat heeft Maeterlinck ook nog in het Vlaams gepleit. Maeterlinck kende dus Vlaams, maar hoe actief tweetalig hij was, daarover verschillen de meningen.

Kunnen we dan achterhalen hoe Maeterlinck zichzelf zag? Als jonge man trok hij vrij vroeg naar Parijs, om het daar te maken als schrijver. Zag hij zichzelf Vlaming? ‘Jazeker. Maeterlinck zag zichzelf als tweetalige Vlaming, als Belg ook’, stelt prof. Angelet. ‘Daarom weigerde hij ook het lidmaatschap van de Académie Française. Hij was geen Fransman, maar een Belg.’

Maar met de handtekening onder een petitie tegen de vernederlandsing van de Gentse universiteit, een uitspraak over modderige taal en een Franstalig oeuvre krijg je al gauw een stempel. Maurice Maeterlinck was de held van de Franssprekende elite van Gent en bij uitbreiding van Vlaanderen, zeker nadat hij de Nobelprijs had gekregen. Maeterlinck stond en staat zo symbool voor de Franstalige bourgeoisie. Is het daarom dat Vlaanderen zijn Franstalige auteurs liever vergeet? Omdat we ze geen plaats kunnen geven in onze Vlaamse cultuurgeschiedenis? Maeterlinck deelt zo zijn lot met Emile Verhaeren, Charles Van Lerberghe en Suzanne Lilar, om maar enkelen te noemen. Maar die kregen geen Nobelprijs …

Het kabinet van Vlaams minister van Cultuur Joke Schauvliege (CD&V) heeft geen weet van enige festiviteiten om die honderd jaar Nobelprijs van Maeterlinck te vieren. Prof. Angelet verwijst ons naar de webstek Maeterlinck100.be. Er is een heel programma na de zomer, met de steun van de (onder meer) de stad Gent en Toerisme Vlaanderen.
Is Maeterlinck dan toch geen Vlaamse cultuur? Misschien eens tijd voor een colloquium over de plaats van de Franstalige schrijvers in de Vlaamse cultuurgeschiedenis.

Honderd jaar Nobelprijs

Een greepje uit de activiteiten rond honderd jaar Nobelprijs voor Maurice Maeterlinck.
 

• Van 23 oktober 2011 tot 19 februari 2012 organiseert het Museum voor Schone Kunsten in Gent een tentoonstelling over de artistieke wisselwerking tussen Maurice Maeterlinck en plastisch kunstenaar George Minne.
• In de Kunsthal Sint-Pietersabdij is er van 9 december 2011 tot 15 april 2012 een interactieve tentoonstelling rond Maeterlincks beroemdste toneelstuk. L’Oiseau bleu is een wonderlijk verhaal met vele lagen, van het feërieke sprookje tot diepzinnige overwegingen over de mens en zijn bestemming.
• Tijdens het Maeterlinckjaar verschijnt de Nederlandse vertaling van Maeterlincks integrale poëzie. Het zal de eerste keer zijn dat Maeterlincks poëtisch oeuvre integraal in het Nederlands verschijnt.

Meer op www.maeterlinck100.be.