België biedt onveilige zorgomgeving

We betalen in België veel belastingen. In ruil verwachten we een kwaliteitsvolle, warme en menselijke zorg. Maar die is er niet. Integendeel, de coronacrisis zet de ziekenhuizen onder druk en de politici en experten weten niets beters dan kerstpauzes, of nog meer en strenger verbieden. Allemaal ‘om de zorgsector te helpen’. Maar de zorgsector komt meer in de problemen door politieke beslissingen dan door covid. Eerder noemden we dat op Doorbraak ‘nalatigheid die als chantage tegen ons wordt gebruikt’.

Griepopstoot

De voorbije tien jaar zagen we met enige regelmaat problemen in ziekenhuizen in de winter. In 2009, 2011, 2012, 2013, 2015, 2017 en 2018 zijn er artikels over volle ziekenhuizen en uitgestelde zorg.

In elk van die jaren lees je zowat hetzelfde: ‘het is typisch dat het zo druk is in deze periode’ (GVA 15/01/2011). ‘Vooral longpatiënten komen in deze periode veel over de vloer. We proberen waar mogelijk patiënten iets vroeger te ontslaan door meer spoed achter onderzoeken te zetten. In de winter worden we jaarlijks geconfronteerd met deze drukke periodes’ (HLN 01/02/2013). ‘operaties die niet dringend zijn, worden uitgesteld naar een kalmere periode’ (HLN 05/02/2015).

Zorg uitstellen

Wat we nu met de vierde golf meemaken is meer van hetzelfde, versterkt door corona. Het uitstellen van niet dringende zorg is een vaste reactie van de ziekenhuizen in deze periodes. Dat is ook zeer verdedigbaar, in nood moeten keuzes gemaakt worden. Hét probleem is dat die keuzes nu bijna twee jaar gemaakt moeten worden. Wat is er in die twee jaar gebeurd om die te verwachten winterse piek op te vangen?

Pas op, de griepopstoot is niet het enige probleem van de ziekenhuizen en de verpleegkundigen. Er is een enorme werkdruk in de ziekenhuizen. Ook dat wordt al tientallen jaren aangeklaagd. Die werkdruk heeft verschillende redenen. Te weinig verpleegkundigen en de financiering van de ziekenhuizen.

Vicieuze financieringscirkel

In 2018 legt Lieven Annemans de vinger op de wonde (HLN 16 mei 2018): ‘in 2010, na de financiële crisis, is men het budget beginnen te plafonneren en daardoor zijn heel wat ziekenhuizen in moeilijkheden gekomen. Ze proberen dat goed te maken door meer prestaties te leveren. Enerzijds is er dus te weinig budget om voldoende mensen aan te werven en anderzijds is er een druk om méér te werken. Want dat brengt geld op. Zo ontstaat een vicieuze cirkel.’

Een rapport van het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg uit 2019 spreekt over een feitelijke onderfinanciering: ‘Het budget dat een ziekenhuis ontvangt per verpleegkundig VTE ligt al jaren lager dan de werkelijke kost. Daarom zijn ziekenhuizen genoodzaakt hun personeelsbezetting in te krimpen, lager geschoold en goedkoper personeel in te zetten of om andere financiële middelen aan te wenden om hun verpleegkundigen te betalen, zoals (hogere) supplementen voor de patiënten en/of inhoudingen op de artsenhonoraria.’

Werkdruk

Patiënten worden ook door ziekenhuizen systematisch vroeger naar huis gestuurd. Dat zorgt ervoor dat de patiënten die er liggen allemaal meer zorg nodig hebben. Ook dat zorgt dus voor meer werkdruk. Die werkdruk wordt nog eens verhoogd door meer patiënten per verzorgende. Dat getal ligt in België hoger dan het Europees gemiddelde. We citeren uit hetzelfde Rapport uit 2019.

‘Het gemiddeld aantal patiënten per verpleegkundige (9,4) ligt ver boven de norm van wat algemeen en internationaal als veilig wordt beschouwd (bv. in Queensland-Australië maximum 4 patiënten per verpleegkundige tijdens daguren, en 7 patiënten ‘s nachts).’

Manifest onveilig

‘Meer dan 8 patiënten per verpleegkundige wordt (zeker overdag) beschouwd als een indicator voor een manifest onveilige zorgomgeving. Als we deze norm dag én nacht zouden toepassen, heeft in ons land 49,4% van de patiëntdagen een hoger aantal patiënten per verpleegkundige, op interne geneeskunde en chirurgie. Voor geriatrie bedraagt dit zelfs 74% (cijfers 2016).’

‘De stijging van het aantal verpleegkundigen blijkt onvoldoende om de toenemende zorgbehoeften op te vangen. Verpleegkundigen geven aan dat ze steeds meer noodzakelijke verpleegkundige taken niet kunnen uitvoeren wegens tijdsgebrek. 37% meldde dat ze daardoor tijdens hun laatste shift patiënten niet adequaat konden observeren en de patiënten geen wisselhouding konden geven (tegen doorligwonden).’

Burn-out

‘Ondanks deze verhoogde werkdruk blijven verpleegkundigen veel taken uitvoeren waarvoor hun expertise niet nodig is. Zo rapporteert 82% dat ze maaltijden opdienen en 61% dat ze patiënten transporteren binnen het ziekenhuis.’

‘Eén op de vier verpleegkundigen is niet tevreden met de job en 10% denkt eraan het beroep te verlaten. 36% loopt een risico op burn-out, en dit aantal nam de afgelopen 10 jaar toe.

Op de lijst ‘knelpuntberoepen van de VDAB staat verpleegkundige op 1.

Toekomst

De toekomst ziet er niet rooskleurig uit want ‘De Belgische verpleegkundige veroudert: meer dan 1 op 3 is 50-plusser. Het aantal afgestudeerde verpleegkundigen nam gedurende een korte periode (2013-2017) toe, maar daalde nadien opnieuw’ (KCE Report 325As, p9)

In 2018 rekende Zorgnet-Icuro in HLN al voor dat er 15.000 extra verpleegkundigen zouden moeten aangeworven worden. Dan pas komt de personeelsnorm in België op het Europese gemiddelde. Probleem: die verpleegkundigen zijn er niet én dat kost om en bij het miljard euro. Er zijn dus geen verpleegkundigen en geen geld.

Crisis toont fouten

Een crisis legt de fouten in een systeem genadeloos bloot. Hier is dat de zorgverlening in de ziekenhuizen. De overheid faalt hier in een van haar kerntaken. Te weinig verpleegkundigen moeten te veel patiënten verzorgen. In het pandemieplan van 2009 (wat is daar trouwens mee gebeurd?), naar aanleiding van de aangekondigde Mexicaanse griep, werd uitgegaan van een uitval van 1/3 zorgkundigen bij een pandemie. Ook dat probleem valt dus niet uit de lucht. In 2009 werd het ingecalculeerd. In 2021 overvalt het ons als een onvoorziene ramp. Een ramp blijft het, voor patiënten en verpleegkundigen.

Het is een zoveelste voorbeeld van slecht bestuur. In de gezondheidszorg zijn de bevoegdheden te verdeeld. Geen enkele politicus heeft het lef of de politieke moed of kracht om de zaken grondig aan te pakken. Elke lobbygroep strijdt voor zijn privileges. Uiteindelijk verandert er niets en bij een crisis draait het in de soep.

Verantwoordelijk

Gelukkig is er 7% in Vlaanderen niet gevaccineerd. Als besturen niet lukt, dan vinden politici wel een zondebok, een bliksemafleider. Maar dé vraag is: wie is voor de onderbestaffing van onze ziekenhuizen (politiek) verantwoordelijk? Als het parlement nog iets voorstelt is het aan hen om die op het matje te roepen.