Momentum voor Catalaanse revolutie

Wordt 3 oktober de Catalaanse ‘Independence Day’? Hoe groot is de kans echt dat de Catalaanse Republiek volgende week werkelijkheid wordt? Er is goed nieuws: die wordt met de dag groter.

Slecht nieuws

Eerst het slechte nieuws: het is onwaarschijnlijk dat er op 1 oktober een min of meer ordentelijk en legitiem onafhankelijkheidsreferendum zal plaatsvinden. De Spaanse regering lijkt erin geslaagd om het logistieke apparaat achter het referendum grotendeels te vernietigen. Voorlopig blijft het een mysterie waar de symbolisch belangrijke 6000 stembussen zich bevinden. Maar het lijdt geen twijfel dat de Spaanse politie er alles aan zal doen om die tegen 1 oktober in beslag te nemen of te onderscheppen als ze vanuit het buitenland worden binnengesmokkeld.

Een andere zware slag voor het referendum: vorige vrijdag werd de Sindicatura Electoral die moet toezien op het goede verloop ervan ontbonden. Enkel op die manier konden de leden ervan ontsnappen aan een onmenselijk hoge boete van 120.000 euro (of confiscatie van hun bezittingen als ze die niet konden betalen). Daarop volgde meteen een zegebulletin van de Spaanse premier Mariano Rajoy. En terecht, want de kiescommissie was formeel juridisch gezien essentieel voor het referendum.

Nu rekent men erop dat de internationale waarnemers het correcte verloop van het referendum kunnen garanderen. Die krijgen op die manier een veel grotere verantwoordelijkheid dan oorspronkelijk gepland. Zaterdagmorgen is er een briefing voor de waarnemers en krijgen ze een badge en instructies. Maar de kans is groot dat de politie dat zal verhinderen en het inspectiemateriaal in beslag zal nemen. Als de waarnemers zelf al niet zullen worden gearresteerd. Zo ver is het inderdaad gekomen in de Spaanse ‘democratie’.

Catalonië is hot

Toch is dat allemaal niet zo erg. In werkelijkheid is de vraag naar het goede verloop van het referendum vandaag een bijzaak geworden.  Of er al dan niet stemlokalen en stembussen zullen zijn maakt niet zoveel meer uit. Hoofdzaak is dat de Catalanen volgende zondag massaler dan ooit op straat komen om uitdrukking te geven aan hun wil om te stemmen. En vooral om te protesteren tegen de onwaarschijnlijk harde repressie vanuit Madrid. Als dit de vorm aanneemt van een echte volksopstand kan het de basis vormen voor een onafhankelijkheidsverklaring die internationaal als legitiem wordt gezien.

Wat dat betreft is er halfweg vorige week iets essentieels veranderd. In de internationale pers is de stemming omgeslagen. De Catalaanse separatisten zijn niet langer de bad guys, maar wel de slachtoffers. Het is premier Rajoy die nu in de hoek zit waar de klappen vallen. Madrid is de internationale propagandaslag aan het verliezen, moesten de Spaanse regimekranten vorige week pisnijdig toegeven.

Dankzij de harde Spaanse repressie is Catalonië vandaag een internationaal hot issue geworden. In Julian Assange van Wikileaks hebben de Catalanen een even onverwachte als nuttige bondgenoot gevonden. Zelfs de fake news nieuwsagentschappen van Russische makelij hebben zich nu op Catalonië gestort. Reken maar dat journalisten van overal ter wereld volgend weekend hun tenten zullen opslaan in Barcelona.

Dat is het grote verschil met het quasi-referendum van 9 november 2014. Dat was op wereldschaal een nogal marginaal gebeuren, niet veel meer dan een vrijblijvende kwajongensstreek (onder meer omdat Madrid grotendeels liet betijen). Vandaag echter voelt iedereen aan dat er een echt Catalaans cataclysme op til is. Volgend weekend wordt er geschiedenis geschreven in Catalonië. En daar wil de wereldpers bij zijn.

Revolutionair momentum

Of het Catalaanse Parlement volgende week op een legitieme wijze de onafhankelijkheid zal kunnen uitroepen hangt af van twee cruciale factoren.

Ten eerste zal de volksopstand tegen Madrid echt revolutionaire proporties moeten aannemen. Vorige week kwamen tienduizenden Catalanen op straat om te protesteren tegen de repressie. Dat was indrukwekkend, zeker, maar nog te beperkt om een echt revolutionair klimaat te kunnen creëren. Er zullen vanaf volgend weekend honderdduizenden Catalanen op straat moeten komen. En het zou ook helpen als er de maandag nadien een algemene staking uitbreekt (waar nu meer en meer sprake van is). Op die manier kan er een revolutionair momentum ontstaan dat een geloofwaardige onafhankelijkheidsverklaring mogelijk maakt.

Wellicht zal dat maar kunnen als de repressie vanuit Madrid nog verder wordt opgedreven. Dat zit er echter dik in als je ziet welk een indrukwekkende troepenmacht de Spaanse regering heeft verzameld in de haven van Barcelona (monteer hierbij de Imperial March van John Williams en je zit midden in The Empire Strikes Back). Als er de komende week al geen formele staat van beleg zal worden uitgeroepen in Catalonië, dan zal dat daar in de praktijk toch op neerkomen.

Welke kant kiezen de Mossos?

Tweede essentiële factor, misschien wel het allerbelangrijkst: welke rol zullen de Mossos d’Esquadra spelen? Vorige week was er in de Spaanse regimepers een groeiende ergernis over het feit dat de Mossos, zacht uitgedrukt, niet overdreven veel ijver aan de dag legden in de strijd tegen de separatisten. Ze leken zich te beperken tot ordehandhaving en lieten het vuile werk over aan de Guardia Civil. Dit heeft er uiteindelijk toe geleid dat de Mossos vorige zaterdag onder curatele van Madrid zijn geplaatst. De Mossos hebben dit voorlopig tandenknarsend aanvaard, maar lieten in een mededeling duidelijk verstaan dat ze hier niet mee opgezet zijn. Het hoofd van de Mossos, Josep Lluís Trapero, lijkt de Catalaanse zaak genegen. Zijn pro-Catalaanse reflex leidden na de terreuraanslagen in Barcelona al tot ergernis in Madrid. Tot consternatie van velen liet Trapero gisteren zelfs verstek gaan op een eerste coördinatievergadering van de veiligheidsdiensten onder leiding van de door Madrid aangestelde kolonel de los Cobos.

Als de crisis in Catalonië verder escaleert, dan is er een reële kans dat de Mossos uiteindelijk de kant kiezen van de Catalaanse regering. In dat geval voldoet Catalonië aan alle criteria om van een onafhankelijke staat te kunnen spreken: een grondgebied met een legitieme regering die beschikt over een gewapende macht om dat grondgebied te verdedigen en de naleving van de eigen wetten af te dwingen. Dat zou de geloofwaardigheid van een onafhankelijkheidsverklaring aanzienlijk versterken.

Onafhankelijkheid of burgeroorlog

Als het zover komt wordt Madrid voor een verscheurende keuze geplaatst: ofwel de onafhankelijkheid aanvaarden, ofwel het tot een burgeroorlog laten komen. Dat zou dan de tweede Spaanse burgeroorlog worden, tachtig jaar na de eerste.   Die nieuwe burgeroorlog zou trouwens exact dezelfde protagonisten hebben als de eerste (althans wat de laatste fase ervan betreft): de Spaanse nationalisten in Madrid versus de Catalaanse republikeinen in Barcelona.

Hoe dan ook zal het Catalaanse Parlement het ijzer moeten smeden terwijl het gloeiend heet is. Men zal niet mogen wachten tot het internationale momentum voorbij is. Zoals Assemblea Nacional-voorzitter Jordi Sànchez vorige week tweette: ‘Ha arribat el moment’. Het moment is aangebroken. Als de Catalanen geschiedenis willen schrijven, dan moeten ze het nu doen. Meer bepaald binnen de 48 uur na het einde van het referendum, zoals voorzien in de referendumwet. Dan wordt 3 oktober de Catalaanse ‘Independence Day’!