Na de Olympische heisa: hoe bewijs je dat je een vrouw of een man bent?

De pijnlijke demonstratie van de Algerijn(se) Imane Khelif die de Italiaanse boksatlete Angela Carini in 46 seconden uit de ring sloeg en daarna nog eens de Hongaarse Anna Luca Hamori verpletterde, rakelt het probleem weer op. Hoe zorg je ervoor dat alléén vrouwen deelnemen aan de vrouwelijke competities? En idem voor de mannen. Dat probleem is niet nieuw. Al in de Sovjettijd waren er geruchten en aanwijzingen dat bepaalde Russische kogelstootsters die bij de vrouwen meedongen, eigenlijk mannen waren. Het is sindsdien alleen maar erger geworden, onder meer door de heersende transgenderrage.

Niet alleen het IOC zit met een probleem. In verschillende landen en sportfederaties probeert men door een eerlijke benadering een oplossing te vinden. In hoofdzaak gaat het om vier verschillende werkwijzen.

1. De egalitaire aanpak, iedereen gelijk

Een eerste ‘oplossing’ die de ronde doet is compleet egalitair: Olympische Spelen zijn er voor iedereen. We moeten geen onderscheid maken tussen de deelnemers, op welke basis ook. Dus in alle disciplines hoort er maar één competitie te zijn, voor mannen, vrouwen en ook voor degenen die zich daar niet in herkennen.

Klinkt logisch – althans binnen een egalitaire ideologie – maar het zou de doodsteek betekenen voor de vrouwelijke sportbeoefening waarin het standaard tot een fysieke confrontatie komt tussen twee of meer deelnemers. Vrouwen zullen massaal worden geëlimineerd uit sporten als hardlopen, wielrennen, verspringen en ja, ook boksen. Mannen zullen het onderspit delven in turnen en andere sporten waarin elegantie een grote rol speelt. Welke man neemt het op tegen Simone Biles?

2. De wetenschappelijke aanpak, wie is man/vrouw?

Een andere methode bestaat erin streng wetenschappelijk te onderzoeken en individueel vast te stellen wie een vrouw is en wie een man. Alleen blijkt men het hoegenaamd niet eens te zijn hoe dat dan wel moet worden uitgevoerd. De enen streven naar het vastleggen van een testosteronlimiet voor vrouwen. De Wereldatletiekbond zweert daarbij. Tegenstanders vinden dit een geniepige diskwalificatietechniek.

Een andere methode is de DNA-test. Het DNA bevat codes waarin onze erfelijke eigenschappen en ons geslacht zijn vastgelegd. Die codes – de genen – bepalen iemands uiterlijk, maar ook de werking van zijn lichaam.

De International Boxing Association (IBA) kiest ervoor om een ‘biochemische test’ af te nemen die meer uitleg geeft over het testosterongehalte en de chromosomen van een atleet onder meer via het XY-geslachtsbepalingssysteem: een vrouw heeft twee X chromosomen, een man een X en een Y-chromosoom. Die test zorgde er tijdens het WK van 2023 in New-Delhi voor dat Imane Khelif gediskwalificeerd werd.

Tot 1996 was een geslachtstest verplicht voor alle vrouwelijke atletes op de Olympische Spelen. Soms kwam daar nog een medische visitatie van de geslachtsdelen bij, op vrijwillige basis. Tegenwoordig is bij het IOC voor geslachtsbepaling alleen nog het testosteronpeil van tel. En dat is al een paar keer ‘aangescherpt’, lees: veranderd. Het gevolg is dat het Olympisch Comité en de Wereld Boksbond een verschillende kijk op de geslachtsbepaling hebben, wat het ‘geval Imane Khelif’ pijnlijk duidelijk maakt. De wetenschappelijke aanpak is tot een arbitraire aanpak verworden.

3. De X-aanpak, drie competities

Mogen transgenders aan competities deelnemen? En wat in geval van een onduidelijke geslachtsbepaling, bijvoorbeeld vrouwen met toch een X en een Y-chromosoom? Steeds meer stemmen gaan op die – op de Olympische Spelen en elders – in een aparte competitie onder te brengen. Dus naast de M en de V, een derde X-tornooi.

Dit stuit op twee soorten weerstand. Enerzijds vinden sommigen het onterecht dat alle atleten die niet aan de klassieke man/vrouw-antropologie beantwoorden op één hoop worden gegooid en zo in een sfeer van nog méér discriminatie terecht zouden kunnen komen. Anderen wijzen erop dat ‘X’ voor een hele reeks varianten staat. Kijk maar naar het toenemend aantal letters dat de afkorting LGBTQIA+ omvat. Ze vrezen dat er op termijn niet drie maar een hele reeks competities zullen ontstaan, mogelijk zelfs eentje voor elke variante. En dat met nog meer gekibbel, betwistingen en uitsluitingen dan nu al het geval is.

4. De traditionele aanpak, de uitweg

Eenvoudig en rechtvaardig zou zijn: nationale en internationale sportorganisaties, inclusief het Olympisch Comité, baseren zich voor de deelname van een persoon aan een competitie op de gegevens die voorkomen op zijn/haar identiteitspapieren, bevestigd door een uittreksel van haar/zijn geboorteakte. Die laatste primeert.

De sportorganisaties zijn geen onderdeel van de overheid. Ze kunnen geen andere beslissingen nemen en de geboorteakte negeren. Dat is niet hun taak en bovendien onethisch. Maar wat als iemand het oneens is met de gegevens van zijn geboorteakte? Dan moet hij een procedure aanspannen tegen de overheid die volgens hem de fout zou hebben gemaakt. Een sportorganisatie is geen rechtbank en heeft daar niets mee te maken.

Deze werkwijze zou de meest rechtvaardige zijn voor alle betrokkenen en klaarheid scheppen. Op naar de volgende Olympische Spelen.