Na Jambon, een daadkrachtige Vlaamse regering

Op bewakingsbeelden is te zien dat zes politiemensen naast en op de geboeide man gingen zitten. Volgens het doktersverslag zat een inspecteur 16 minuten met z’n volle gewicht op zijn borstkas, met een deken over zijn gezicht. Van moord is er strikt juridisch geen sprake. Maar de politieagenten van de luchthaven van Charleroi – ook diegene die de Hitlergroet bracht — hebben hier een dode op hun naam. Zijn naam: Jozef Chovanek, nationaliteit: Slowaaks, datum van het overlijden: 27 februari, drie dagen na het vergrijp.

Wist ie het of wist ie het niet?

Wist toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon van de feiten of niet? Hij beweert van niet. VRT-journalist Ivan De Vadder suggereert dat hij het wel moet geweten hebben, vermits er op 2 juli een ontmoeting is geweest tussen de ambassadeur van Slowakije en ‘Buitenlandse Zaken’. Volgens minister Pieter De Crem had die ambassadeur al ‘contact gehad’ met Binnenlandse Zaken. Als Jambon dit weerlegt, liegt hij. En dat zou hij niet overleven, zo stelt de Wetstraatwatcher.

Ondertussen reageerde het kabinet: Jambon was op 2 juli 2018 in het buitenland. Maar blijkt wél dat de Slowaakse ambassadeur een bezoek bracht aan Jambons kabinet. Daar zou kabinetschef Joy Donné hem hebben ontvangen. De briefing vond plaats op 4 juli. Is die dat evenzeer ‘vergeten’? Bedankt voor bewezen diensten is de ex-Open Vld’er Donné nu Kamerlid voor N-VA in Limburg en lid van de Commissie BiZa. Daar was hij de hele dag afwezig.

We moeten hier geen doekjes om winden. Als de ambassadeur ontvangen is geweest door een kabinetschef of eender welke kabinetsmedewerker van een minister, dan is die minister verantwoordelijk. Hij/zij hoeft daar zelfs niet voor te liegen, dat brengt die minister geen stap verder, tenzij dichter bij de politieke afgrond. Hij zal dus snel klare wijn moeten schenken, want dit feit kan onverwacht een politiek mechanisme in gang zetten dat niemand had durven verwachten, tot dusver.

Verleiding

In de coulissen van de Wetstraat wordt immers al even luidop gespeculeerd op steun van de CD&V voor een Vivaldiregering (= paarsgroen + christendemocraten). De CD&V-parlementsleden mogen dan maar koele minnaars zijn van Vivaldi, de verleiding om naast N-VA (en Vlaams Belang) in de oppositie te zitten is blijkbaar niet groot genoeg. De Vlaamse christendemocraten zouden dan de eersten zijn die Oscar Wildes oneliner one can resist everything but temptation weerleggen.

De zaak-Jambon maakt het voor CD&V plots makkelijker om afstand te nemen van de minister-president en zijn partij, en voluit voor een anti-N-VA-coalitie te gaan op federaal niveau. Viceminister-president Hilde Crevits mag dat dan nog betreuren, uitstel van electorale executie is momenteel het enige winning ticket waar de CD&V nog zicht op heeft. Ook al heeft Wouter Beke het vooral aan de Vlaams-nationalisten te danken dat hij zich vandaag niet enkel burgemeester van Leopoldsburg moet noemen.

Sterke Jan

De zaak-Jambon brengt de zwakte van de Vlaamse regering nog maar eens naar boven. Toegegeven, de coronacrisis hakte er diep op in. Maar ‘Sterke Jan’ en zijn ploeg speelden tot nog toe onder niveau. Verrassend voor een Vlaams-nationalistische partij als de N-VA, dat ze het Vlaamse niveau niet tot het numero uno uitriepen, het prioritaire niveau, en daar haar zwaargewichten inzette voor een daadkrachtig en standvastig beleid. Vlaanderen is toch het belangrijkste binnenland voor Vlaams-nationalisten? De ploeg rondom Jambon toont het alvast niet aan.

Nu Jambon door de mand dreigt te vallen, kan de vraag opnieuw gesteld. Verdient de Vlaamse regering geen nieuwe doorstart? Neemt Bart De Wever het ‘probleem’ van de Vlaamse regering (zoals hij dat zelf toegeeft) in handen nemen, of niet?

Herschikking

Stel, Vivaldi staat in de steigers. Met een Open Vld waarmee de relaties ijzig verlopen, zit je met een partij die met plezier stokken in de Vlaamse wielen zal steken. Een omruiloperatie van liberalen voor socialisten werd eerder al geopperd. Al levert dat de Vlaamse regering maar één zetel op overschot. En al verklaarde Bruno Tobback in het verleden dat hij een coalitie met de N-VA niet zou steunen. Dat was wel in precoronatijden, maar toch.

In zo’n geval is het niet alleen kwestie van de blauwe zitjes eenvoudig te vervangen door rode. Het zou pas van Vlaams-nationale daadkracht getuigen, als er dan een hele wissel zou plaatsvinden. Een wankelende Jambon kunnen Vlaanderen noch de N-VA verteren. Een reshuffle dringt zich op. En nu zeker is dat de N-VA federaal niet zal meespelen, staan er nog sterke (federale) politici in de wachtkamer. Theo Francken bijvoorbeeld, die kan scoren op Onderwijs. In zo’n scenario zou Ben Weyts Jambons rol kunnen overnemen. Weyts heeft voldoende ervaring opgedaan in de kabinetten van Geert Bourgeois, voor hij zelf al een eerste parcours als Vlaams minister reed.

Spierballen

Een daadkrachtige Vlaams-nationale partij en dito politicus laat ook zijn spierballen rollen als de structuur van dit land op het spel staat. Jambon liet verstaan dat hij in de zaak-Chovanek bereid is tekst en uitleg te geven in de Commissie BiZa van de Kamer. Wat gaat een gewezen minister daar doen? Een minister-president van een deelstaat? Dat is al te gek.

Als minister-president van Vlaanderen, is Jambon helemaal geen verantwoording verschuldigd in een commissie van de federale Kamer. Als er geen hiërarchie is van wetten in dit federale koninkrijk, dan toch ook niet van ministers van de diverse niveaus? In België geldt niet – zoals in Duitsland – ‘Bundesrecht bricht Landesrecht’. Leterme heeft in het verleden ook geweigerd, in de commissie-Dexia, te getuigen omdat hij ondertussen premier af was (en bij de OESO werkte). Dezelfde persoon, andere functie, andere verantwoordelijkheid.

Of Jambon dus met hangende pootjes, dan wel met kaarsrechte rug, naar de Kamer zou afzakken; het is een zwaktebod. Excuses en empathie kunnen niet ingeroepen worden om een staatkundig precedent te creëeren. Als Jambon ergens verantwoording aflegt, is dat voor het Vlaams Parlement, of voor de media. Naar de Kamer trekken zou impliciet instemmen zijn met herfederaliseringsstemmen. Van een copernicaanse revolutie gesproken!

Vel

Zoals media en alle politieke partijen – niet het minst de oppositie — nu het vel van Jambon eisen, blijkt dat er meer in het spel is. Het gaat niet enkel om het gelijk van Jambon als zetelend minister van Binnenlandse Zaken in 2018. Het gaat om de regeringsvorming. Een regering tegen de N-VA, die momenteel weinig rugdekking biedt aan haar minister-president, helfies op Twitter uitgezonderd.

Als de kabinetschef van Jambon op de hoogte was van de feiten gesteld in de politiecel in Charleroi, zal Jambon zijn conclusies moeten trekken. Het creëert een window of opportunity om de Vlaamse regering te herschikken en tot een daadkrachtig beleid te brengen. Al dan niet door ook Open Vld in te wisselen met de sp.a. De weg die Vlaams-nationalisten en liberalen samen aflegden bleek een boulevard of broken dreams. Dus: ander en beter. De socialisten zouden weleens een betere en betrouwbaardere partner kunnen blijken – van de tous ensemble smetten zijn ze alvast vrij.

Het kan een opstap zijn tot de doorstart van een Vlaamse regering die wél een concreet en wervend project uittekent. Een wervend postcoronaproject dat inzet op werkgelegenheid én sociale zekerheid. En een daadkrachtig toekomstproject in de lijn van Flanders Technology, met een versterkt onderwijs en een performantere overheid.

Het was Gaston Geens die zei ‘Wij zullen moeten bewijzen dat wij wat we zelf doen, beter doen.’ (U leest dit haast overal foutief geciteerd trouwens.) Wel, Bart De Wever, grijp uw kans om de geschiedenisboekjes te verdienen. Geens’ tijdgenoot André Leysen wist het al: ‘crisissen zijn uitdagingen’. Buig deze corona- en Vlaamse regeringscrisis om in uw voordeel, en scoor. Voor 6,5 miljoen Vlamingen.

___

Correctie (27-08-2020; 16u11): Een ‘raketijscoalitie’ van N-VA, CD&V en sp.a zou vier zetels op overschot hebben in het Vlaams Parlement, i.p.v. één, zoals hierboven staat.