Naar een doorbraak in Iran?

Meer dan 1600 presidentskandidaten waren er, waaronder een 130-tal vrouwen. Maar die worden, net als politieke dissidenten, al van in het begin gemeden door de geestelijke raad. Uiteindelijk bleven er 137 kandidaten over. De huidige president Rouhani hoopt herverkozen te worden en ook in zijn tweede termijn te werken aan wat hij noemt ‘vrijheid en economische stabiliteit’. 

Toen hij in 2013 voor het eerst werd verkozen leek het land een andere richting in te slaan. De twee voorafgaande termijnen van de conservatieve Ahmadinejad leverden Iran de nodige sancties van het Westen op, en sterke economische achteruitgang. Die is niet alleen gestopt, maar resoluut omgedraaid onder Rouhani, die zorgde voor een afname van de werkloosheid, die nu ongeveer 10 procent van de bevolking treft. 

Niet alleen op economisch vlak wijzigde Rouhani van koers. De nucleaire deal met het Westen – die onder meer mogelijk maakte dat Iran zijn olie op de wereldmarkt kon gooien -, de scepsis rond Saoedi-Arabië – dat voor het eerst in zijn geschiedenis een deficitair jaar kende – en de gemiddelde hoge opleiding van de Iraniërs, maakt dat steeds meer westerse bedrijven niet enkel zaken doen met Iran, maar er stilaan ook voor kiezen om ginds te investeren. Komend weekend ontvangt Iran trouwens een delegatie van 35 Europese banken, waaronder de Deutsche Bundesbank, maar evenzeer KPMG.

De nefaste politiek van Ahmadinejad zit er ongetwijfeld voor iets tussen dat hij geen kans zou maken bij de verkiezingen. Op aansturen van de opperste geestelijke leider ayatollah Khamenei werd hij niet weerhouden, en mag hij niet kandideren op 19 mei. Zijn voormalige rechterhand Hamid Baghaei – vandaag burgemeester in Teheran – is wel geselecteerd, en dwingt naar de stem van de conservatieve bevolking.

Dat speelt alvast in het voordeel van Rouhani. Centristen (of gematigden) en hervormers zullen zich, zoals vorige keer of zoals bij de parlementsverkiezingen vorig jaar, in de tweede ronde van de verkiezingen opnieuw achter Rouhani scharen. Maar de conservatieven zien alvast twee leidende figuren naar de stembus trekken, waarbij hun aandeel verdeeld dreigt te worden onder Baghaei en de sjiitische geestelijke Ebrahim Raisi, die dichtbij Khamenei staat. Verdeling van de conservatieve stemmen speelt natuurlijk in het voordeel van Rouhani. Maar het is voorlopig nog afwachten tot 27 april, wanneer de kandidatenlijst definitief wordt afgesloten en bekendgemaakt. 

Er moet al een opvallende nieuwe kandidaat de kop opsteken, de komende dagen, of we kunnen ervan uitgaan dat Rouhani opnieuw wordt gekozen. Ondanks alles, ligt hij relatief goed in de markt bij de jongeren, waarvan er velen de vorige keer nog niet naar de stembus mochten. Van de 83 miljoen Iraniërs is 40 procent jonger dan 24 jaar. Driekwart daarvan woont in steden. Zij hebben allen toegang tot internet en sociale media, ondanks de internetmuur die de overheid rond het land heeft getimmerd, en communiceren met het Westen, dat voor hen weinig geheimen meer heeft. 

Toen Ahmadinejad in 2009 opnieuw kandideerde om zichzelf op te volgen als president van Iran, braken er in vele steden in Iran rellen uit. De ‘groene revolutie’ werd snel weer de kop ingedrukt, maar ook daar was internet het kanaal waarlangs jongeren elkaar opriepen om een vuist te maken tegen het militarisme en conservatisme van Ahmadinejad. Diezelfde jongeren hopen door een verbeterd economisch klimaat en politieke rust straks een job te hebben, die ze uiteindelijk onrechtstreeks aan Rouhani te danken zullen hebben, al heeft die laatste nog heel wat te realiseren hervormingen op zijn agenda staan.

Als Rouhani straks verkozen wordt, zal hij allicht veel te danken hebben aan die jongeren, maar heeft hij ook een grote schuld openstaan tegenover hen. Slaagt hij erin om de economische stabiliteit om te turnen naar grotere economische groei? Zal hij het sociaaleconomische beleid kunnen liberaliseren? Zullen meer westerse bedrijven willen handelen met Iran, en er zelfs investeren? Zal het toerisme, dat tot voor een paar jaar haast onbestaande was, toenemen? Iran en zijn hoogopgeleide bevolking staan klaar om terug opgenomen te worden in de wereldorde. Als Trump geen roet in het eten komt strooien tenminste. En als de geestelijke raad hem laat betijen, zoals de voorbije vier jaar.

Veel daarbij hangt af van de opvolger van Opperste Leider ayatollah Khamenei. Die laatste is er bijna 78 en naar verluidt niet meer in de beste conditie. Heel Iran wacht nu al met ingehouden adem af wie tot opvolger zal worden aangeduid van de Opperste Leider. De kans dat dat tijdens de volgende presidentiële legislatuur zal gebeuren is heel groot. De president maakt d’office deel uit van het trio dat de Grote Leider opvolgt bij zijn overlijden. Bovendien is Rouhani ook lid van de 88-koppige raad van juridische experten die de nieuwe opperayatollah aanduidt. Maar er is geen wet die stelt hoe lang het trio waarnemers de macht in handen kunnen houden. De president – als tweede in lijn in Iran – die ook zo’n bepalende rol kan spelen, heeft de toekomst van het land in handen: verder ‘normaliseren’ of terug afzonderen. Om maar te zeggen: het worden belangrijke verkiezingen.

 Foto: Iraans president Hassan Rouhani, (c) Reporters