Neem de Catalaanse republiek serieus!

Op 27 augustus 2007 gebeurt er in het Vlaams Parlement iets heel opmerkelijks. Een separatistisch parlementslid dient een voorstel van decreet in ‘houdende de organisatie van een referendum in Vlaanderen over de Vlaamse onafhankelijkheid’. Het voorstel is duidelijk ongrondwettig, aangezien de Belgische grondwet niet voorziet in de mogelijkheid van zo een referendum. Toch beslist parlementsvoorzitter Marleen Vanderpoorten om het voorstel ontvankelijk te verklaren. Vanderpoorten (Open Vld) is zelf alles behalve een separatiste. Maar ze is wel een overtuigde democrate. Zij vindt dat het verkozen parlement, als emanatie van het soevereine volk, over alles moet kunnen praten.

Mocht dit feit zich in Spanje hebben afgespeeld, dan zat Marleen Vanderpoorten vandaag nog in de gevangenis. Dan zat ze een celstraf uit van minstens vijftien jaar voor ‘rebellie’. Gelukkig is België een democratie en is mevrouw Vanderpoorten vandaag een vrije vrouw. Zij is voor dit feit nooit lastig gevallen door het gerecht. Dat zou ook niet kunnen, want als parlementslid geniet Vanderpoorten volledige immuniteit voor alles wat ze doet in de uitoefening van haar mandaat, zoals in elke normale democratie. Overigens werd er over deze ontvankelijkheidsverklaring met geen woord gerept in de Belgische pers. Want het was voor iedereen de normaalste zaak van de wereld dat het Vlaams Parlement over het separatistische voorstel moest kunnen praten en stemmen.

Misdaad

Misschien maakt deze anekdote het voor de Spaanse lezers iets begrijpelijker waarom Vlaanderen vandaag zo verontwaardigd is over de opsluiting van Carme Forcadell in het bijzonder. In wezen bestaat er immers geen verschil tussen haar ‘misdaad’ en wat voormalig Vlaams parlementsvoorzitter Marleen Vanderpoorten heeft gedaan. Dit verklaart ook waarom huidig voorzitter Jan Peumans zo verbolgen is over de repressie tegen zijn voormalige ambtgenoot in Catalonië. Geen enkele democraat kan zoiets aanvaarden. De schok in Vlaanderen is des te groter omdat bij ons altijd het idee bestond dat Spanje, als EU-lidstaat, een normale democratie was. Maar vandaag moeten we met lede ogen vaststellen dat Spanje in snel tempo afglijdt naar een autoritair systeem. Voor zo’n land is er geen plaats in een Europese Unie die zichzelf respecteert.

Repressie

Die repressie van het Spaanse regime leidt tot een toenemende wanhoop in het Catalaanse onafhankelijkheidskamp. Dat heb ik zelf kunnen vaststellen toen ik een maand geleden in Barcelona was voor de herdenking van het referendum. De mobilisatiekracht en de actiebereidheid van de separatisten zijn nog altijd indrukwekkend. Maar er is ook steeds meer vertwijfeling. Hoe immens ook de massa die de separatisten op de been kunnen brengen, hoe inventief ook hun talrijke acties, ze botsen meer en meer op een muur van beton : een politiek regime dat zelfs de meest elementaire democratische regels naast zich neerlegt.

Wat te doen?

Wat moeten we doen ? Dat was de vraag die ik vorige maand voortdurend kreeg, als buitenstaander en politicoloog. Het antwoord ligt niet voor de hand.Het is duidelijk dat de klassieke vreedzame actiemiddelen op hun limiet botsen qua efficiëntie. Er ontstaat jammer genoeg een gewenningseffect. De manifestatie van 1 oktober in Barcelona, met 180.000 deelnemers, was een van de indrukwekkendste die ik de jongste jaren heb meegemaakt. Maar de Spaansgezinden deden er geringschattend over omdat er ‘maar’ 180.000 manifestanten waren… De politieke acties, hoe massaal ook, dreigen steeds meer een louter ritueel karakter te krijgen. Ze hebben een dalende nieuwswaarde (ook voor de internationale media) en zijn ook daardoor ongevaarlijk voor het regime.

Die ritualisering van de onafhankelijkheidsstrijd kan in mijn ogen enkel maar worden tegengegaan door het conflict verder te intensifiëren. Maar het gebruik van geweld dient daarbij koste wat het kost te worden vermeden. Het is precies omwille van het principiële pacifisme dat de Catalaanse vrijheidsstrijd zoveel krediet geniet in het buitenland. Hoe brutaler het geweld van het regime, hoe groter de bewondering voor de volgehouden geweldloosheid van het Catalaanse volk. Het is essentieel dat dit zo blijft.

Hoe kan men het conflict dan intensifiëren zonder in de val van het geweld te trappen ? Om te beginnen vind ik het evident dat elke vorm van dialoog tussen de Catalaanse en de Spaanse overheid wordt stopgezet. Het lijkt me een vorm van elementair zelfrespect dat de Catalaanse overheid elke relatie verbreekt met een repressief regime dat politici opsluit en als gijzelaar gebruikt. In de gegeven omstandigheden moet elke vorm van institutionele normalisatie, of zelfs nog maar de schijn daarvan, absoluut worden vermeden.

Mars op Madrid

Alleen, daar heeft de basisbeweging weinig vat op. Welke middelen heeft die beweging om de onafhankelijkheidsstrijd op een vreedzame wijze naar een hoger niveau te tillen ? Ik zie er alvast één: het organiseren van een mars op Madrid. Als de beweging vlot 40.000 Catalaanse betogers in Brussel kan krijgen (op 1.400 kilometer afstand), dan moet het een fluitje van een cent zijn om minstens 100.000 betogers naar Madrid te halen (op 600 kilometer afstand).

Het idee roept weerstand op bij separatisten, heb ik al vaak vastgesteld. Nochtans is het overal ter wereld normaal dat men naar de hoofdstad trekt om politieke eisen te formuleren. Nu weet ik ook wel dat Barcelona de hoofdstad is voor de meeste Catalanen. Maar vanuit Spaans perspectief is het Madrid. Dan zou ik zeggen: laten we het regime op zijn woord nemen en confronteren met de consequentie daarvan. Als men Spanje als één land beschouwt, met Madrid als hoofdstad, dan is het ook normaal dat de Catalanen in Madrid komen manifesteren.

Voor de Vlaamse Beweging hebben de massale ‘marsen op Brussel’ in de jaren 60 een belangrijk politiek momentum gecreëerd. De Vlamingen vormden toen al een minderheid in Brussel. De meerderheid van de Brusselaars was Franstalig en stond zeer vijandig tegenover de Vlaamse strijd. Het vergde dan ook enig lef voor de Vlaamsgezinden om naar Brussel te trekken. En er waren effectief agressieve tegenbetogingen.

Toegegeven, de vijandigheid waarvan de Madrilenen blijk zullen geven zal van een heel ander kaliber zijn. Het zal dan ook een hele organisatie vergen om de veiligheid van de Catalanen te garanderen. Precies die agressiviteit en intolerantie zullen bewijzen dat het concept van het ene Spaanse vaderland, mat Madrid als hoofdstad, een leugen is. En dit ten aanschouwe van de wereldpers. Want marsen naar de hoofdstad zijn altijd uiterst mediagenieke evenementen. Denk bijvoorbeeld aan de mars van de Zapatisten vanuit Chiapas naar Ciudad de México, in 1997. Het Spaanse regime heeft dus veel redenen om schrik te hebben van een mars op Madrid. Een beter argument om die te organiseren is moeilijk denkbaar.

Onafhankelijkheidsverklaring

Een laatste advies is dat men de onafhankelijkheidsverklaring van 27 oktober vorig jaar ernstig moet nemen. Zeker, de dreiging met geweld door de Spaanse bezetter heeft ervoor gezorgd dat de onafhankelijkheid onuitgevoerd bleef. Dit doet echter geen afbreuk aan het feit dat het Catalaanse parlement, als vertegenwoordiger van het soevereine volk, op een rechtsgeldige wijze de Catalaanse republiek heeft uitgeroepen.

Er circuleren al geruime tijd plannen om formele republikeinse instellingen op te richten in Brussel : een republikeinse raad en een republikeinse regering onder leiding van president Puigdemont. De Vlaamse nationalisten zijn graag bereid om hiervoor alle mogelijke logistieke steun te leveren. De Catalaanse politici treuzelen echter veel te lang om concreet gestalte te geven aan die republikeinse instellingenen het legitieme politieke gezag ervan te erkennen. Laat ons dan ook hopen dat de republikeinse instellingen die op 30 oktober werden voorgesteld door president Torra, meer dan louter symbolisch zullen zijn en een reële politieke macht zullen hebben.

Maar wat er ook gebeurt, de onafhankelijkheidsverklaring is een historisch feit. En ik wil de Catalanen dan ook van harte feliciteren met de eerste verjaardag van hun republiek.

Dit is een vertaling van een artikel dat op 29 oktober verscheen in de Catalaanse krant El Punt Avui