CIA begluurt de tankers van Vlaamse en Noorse vloot

Weegt petieterig België mee in de boycot van Rusland? Olie is de slang om Poetin te wurgen. De Vlaamse vloot Euronav en de Noorse vloot Frontline verschepen sinds kort, na een geplande fusie, met hun 144 tankers het gros van het zwarte goud.

Geheime dienst

De CIA en de Russische geheime dienst FSB begluren de olievloten van Euronav van de Vlaamse familie Saverys en Frontline van de Noor John Frederiksen, en later de 144 tankers van de mogelijke nieuwe groep. Begin mei plaatste de CIA informatie in het Russisch op het internet om dissidente Russen te leren hoe veilig informatie te lekken langs Facebook, Instagram en YouTube.

Rusland betrappen op het breken van de internationale sancties is veel moeilijker dan het observeren en bestraffen van Iran, Myanmar, Noord-Korea, Syrië en Venezuela. Dat gezien de omvang van ’s lands economie, haar verwevenheid met de wereldhandel en het aantal Russische banken, bedrijven, politici en oligarchen op de boycotlijst. En meer is op komst. Wie de sancties breekt of helpt deze te breken riskeert boetes, straffen en reputatieverlies. Naast uitdrukkelijke boycotdoelwitten zijn er stilzwijgende (impliciete) verknopingen.

Labyrint

De labyrinten uitspitten doen dataspeurders, advocaten, tipgevers en spionnen van de CIA. Plus groeit de tros van equipes die gratis of tegen betaling boycotinformatie vist. De datafirma Refinitiv helpt ondernemingen om hun eventuele Russische relaties te ontwarren en zo straffen te vermijden.

Christopher Stringham van Refinitiv, geciteerd in The Economist, noemt de Londense dochter van een Russisch energiebedrijf waarvan niemand – ook niet na het graven in lagen en lagen van regeringsregistraties – de band met Moskou zag. Onverwacht dook op bladzijde negen van een Russischtalige prospectus voor schuldbrieven in Londen de verwantschap op. Rusland barricadeerde in de voorbije weken de toegang tot zijn ondernemingsregisters en statistieken over de energieproductie en -handel.

Klokkenluiders

Hulp om de sanctiebrekers te klissen zit in een onverwachte hoek. De Russische aanval op Oekraïne en de manier waarop de Russen die oorlog voeren heeft een vloed van afkeuring voor Moskou opgeleverd. Daarom bezorgen klokkenluiders – mensen met een kijk op de Russische energie en de Russische handel – stiekem informatie over stinkende overeenkomsten.

Rusland is gestopt met de publicatie van zijn maandelijkse handelscijfers. De Russische invoer is sinds het Oekraïne binnenviel gezakt met 44% en de uitvoer steeg met 8% (Rusland int dagelijks 1 miljard dollar met zijn verkoop van olie en gas). Een deel van Ruslands olieverkoop blijft wettelijk, wat het schiften van de informatie bemoeilijkt.

De Londense zakenpublicatie laat Christo Grovez van Bellingcat aan het woord. Die onderzoeksequipe in Amsterdam maait en graast in het internet. Zij vond het bewijs dat Russen in 2014 vlucht MH17 van Malaysia Airlines boven Oost-Oekraïne neerschoten. Hij vertelt onder meer over een Rus werkzaam voor een bedrijf in Parijs, die documenten bezorgde waaruit blijkt dat een verzending van humanitaire goederen een gecamoufleerde levering was van legeruniformen. Bellingcat spoorde nadien, om de tipgever te beschermen, het telefoonverkeer op van het Russische ministerie van Defensie en de Parijse leverancier.

De Oekraïense regering richtte op een drafje na de invasie de Russian Tanker Tracking Group (RTTG) op. 76.000 Oekraïeners varen op internationale schepen, waaronder tankers. RTTG pocht dat het per tanker de nationaliteiten van de bemanning kent en Oekraïense varenslui lekken graag inlichtingen over het Russische olie- en gasvervoer. De organisatie deelt de informatie met Oekraïense en buitenlandse overheden en kranten. Verweer tegen de lekkage van voor Rusland en de boycotbrekers ambetante info is onder meer mogelijk als tankers hun zenders uitschakelen (zogenaamde ’transponders’ die hun ligging, koers en snelheid noteren) en wat dus verbergt waar, wanneer en hoe zij havens bezoeken.

Speurneuzen

TankerTrackers opereert vanuit Londen en Stockholm en vist gegevens bij mensen, die daarvoor betaald worden, om in havens foto’s te nemen van tankers waardoor kan geschat kan worden – door hun diepgang – hoeveel olie zij transporteren. TankerTrackers verkoopt de gegevens bijvoorbeeld aan banken en verzekeraars (die daarop de kredieten en de verzekeringen van de boosdoeners schrappen) en gooit het net breder uit dan Rusland want verzamelt ook gegevens over de Iraanse oliehandel. Die gegevenslek verbreedde nadat daar in 2021 een radicale president verkozen werd. Idem: toen Venezuela’s economie kapseisde klommen de berichten over illegale olievrachten tussen dat land en Cuba.

TankerTrackers verwacht meer info van Russen door de dictatoriale draai van Poetin. In de voorbije weken leverde een Russische scheepsagent in Sint-Petersburg informatie aan een Londense oliehandelaar over vaartuigen die de westerse sancties negeren. Molfar, een Oekraïens privé-spionagebedrijf, werd sedert 24 februari gecontacteerd door tien medewerkers van Russische betalingsfirma’s die verklapten hoe deze de sancties omzeilen. Molfar bezorgt de gelekte cijfers en namen aan Kiev en de nieuwsagentschappen.

Euronav en Frontline of het latere Euronav/Frontline, hun fusie, zitten/zit in het kruisvuur van een hete oorlog. Bij de familie Saverys is het gespreksonderwerp bij de zondagslunches en reden voor zweetdruppels in de directiekamer van Euronav aan de Gerlachekaai 20 in Antwerpen.