Opheffen patenten niet de juiste stap richting vrijheid

De idee dat het opheffen van de patenten voor Covid19-vaccins de pandemie op grote schaal zal verhelpen is een fausse-bonne-idée. Was het maar zo simpel! Uiteraard vergt deze pandemie een wereldwijde aanpak en solidariteit. Ook de inwoners van landen in ontwikkeling moeten zo snel mogelijk gevaccineerd kunnen worden. Maar dé cruciale vraag daarbij is: wat is de snelste en meest efficiënte weg daartoe?

Rechtszekerheid

Het volstaat niet om een formule ter beschikking te stellen om zo maar vaccins te kunnen produceren. Dit is een uiterst ingewikkeld proces waarvoor soms honderden substanties nodig zijn, hooggeschoolde medewerkers en geschikte productiefaciliteiten. Kijk naar het debacle van het nochtans gerenommeerde GSK in Seneffe dat er niet in slaagde om het Astra Zeneca-vaccin te produceren. In normale omstandigheden vergt het bouwen van een nieuwe fabriek vier tot vijf jaar en het ombouwen van een bestaande faciliteit twee tot drie jaar. A la guerre comme à la guerre, inderdaad, maar zelfs met noodmaatregelen ben je nog voor lange tijd vertrokken.

Om te beginnen gaat het hier om intellectueel eigendomsrecht. De vrucht van jarenlange intense doorgedreven en overigens zeer dure inspanningen. De daaruit voortvloeiende patenten vormen de schakels van een keten, vaak nog leidend naar nieuwe, toekomstige, veelbelovende ontwikkelingen. Zo is de mRNA-‘technologie’ oorspronkelijk ontwikkeld met het oog op nieuwe hoopvolle therapieën, onder andere in de strijd tegen kanker. Deze ‘technologie’ kon verbazend snel toegepast worden voor uitstekende vaccins door Biontech Pfizer, Curevac en Moderna. Nu brutaal die patenten afnemen, ondergraaft de rechtszekerheid en hypothekeert toekomstige ontwikkelingen.

Patenten zijn een bouwsteen van onze huidige en toekomstige welvaart, niet alleen in de farmasector, maar in alle sectoren. Op die manier is ons land een farmaland met enkele tienduizenden jobs en duizenden mensen actief in onderzoek en ontwikkeling.

Laat ons deze vruchten van decennialange vooruitgang niet te grabbel gooien.

Wat moet er wel gebeuren?

Om te beginnen moet de productie in alle bestaande eenheden maximaal opgedreven worden en moet er bijkomende productie gebeuren in andere daartoe geschikte fabrieken. De VS en het VK hebben daarop ingezet vanaf dag 1. De EU heeft veel te lang gepingeld over – niet eens goede – contracten, met veel te weinig aandacht voor de productiemogelijkheden binnen haar eigen grenzen.

Eerder dan het opheffen van patenten moeten de vaccinproducenten licenties verlenen om productie in derde landen zoals India mogelijk te maken. Zo nodig moeten ze daartoe gedwongen worden.

Verder moeten onze vaccinproducenten hun maatschappelijke verantwoordelijkheid opnemen en – zoals Astra Zeneca – hun vaccins tegen kostprijs ter beschikking stellen van de landen in ontwikkeling via Covax.

Voor zover ze dit zelf niet zien als een logisch gevolg van hun maatschappelijk verantwoord ondernemen, moet de EU dit afdwingen in haar contracten. Ik mag hopen dat de Europese Commissie dit ook opneemt als onderdeel van haar bijkomende bestelling van 1,8 miljard dosissen bij Pfizer.

Tot slot kunnen alle westerse landen de daad bij het woord voegen door – in een later stadium – de overschotten van de gigantische bestellingen die ze plaatsten gratis te leveren aan de landen in ontwikkeling.