La pacchia é finita, ook voor Salvini en Di Maio

Op 4 maart luisterde de meerderheid van het Italiaanse volk niet naar de waarschuwingen van de financiële markten, de Europese Commissie en de globalistische partijen. Zelfs een ultieme oproep van de Italiaanse bisschoppenconferentie (CEI) en van de liberale Euronationalist Guy Verhofstadt werd genegeerd. De Italianen kozen die dag voor verandering en kregen, na wat Europese en presidentiële tegenstrubbelingen, een coalitieregering tussen de rechtspopulistische Lega en de Vijfsterrenbeweging (M5S), met de toen nog vrij onbekende en partijloze Giuseppe Conte als eerste minister. Beide partijen lieten bij de regeringsverklaring duidelijk verstaan de economische en financiële soevereiniteit van het land terug op te eisen en de massamigratie een halt toe te roepen.

Uitdagingen

Na een milde en regenachtige zomer op het schiereiland, belooft het in Italië echter een hete herfst te worden. Zo werd de partijleider en vicepremier Matteo Salvini (Lega) enkele dagen geleden door het Italiaanse gerecht aangeklaagd omwille van het op illegale (medestanders houden het op ‘onorthodoxe’) wijze vasthouden van migranten op de marineboot Diciotti. Ook de begrotingsbesprekingen, de gevreesde Legge di Stabilità of Bilancio, komen razendsnel dichterbij. Dat leidt tot de nodige nervositeit op de financiële markten en in de Europese achterkamers. Het wordt eveneens uitkijken welke van de verkiezingsbeloftes deze geel-groene coalitie al dan niet zal uitvoeren of inslikken.

Daarnaast zijn er ook nog eens de 43 miljard euro uit het Europees Sociaal Fonds (periode 2014-2020) waarvan op minder dan twee jaar nog maar 2,4 procent effectief werd gebruikt. Van minder dan een derde van het totaalbedrag, zo’n 32 procent,staat nog maar de uitgave gepland. Het wordt een hele uitdaging voor deze eurokritische regering om op zo een korte tijd deze Europese fondsen zo effectief mogelijk te gebruiken, bijvoorbeeld om de Italiaanse infrastructuur te moderniseren.

Ponte Morandi

De dag voor Ferragosto, op 14 augustus, vertrokken zoals elk jaar miljoenen Italianen richting familie en vrienden. Tijdens een hevig onweer stortte in het noordwesten van Genova de reeds wankele Ponte Morandi over de rivier Polcevera in elkaar. Een kwart kilometer autostrade viel bijna honderd meter naar beneden. Door het vroege tijdstip vielen er ‘slechts’ 43 slachtoffers. De daaropvolgende uren en dagen kreeg de concessiehouder Gruppo Atlantia het zwaar te verduren op de beurs, en daarbuiten. Het aandeel verloor sindsdien bijna dertig procent. Ook de familie Benetton, de grootste aandeelhouder van het bedrijf, deelde in de klappen in de (sociale) media. Sommigen riepen zelfs op tot een boycot van de gelijknamige modeketen. Maar de Ponte Morandi is geen alleenstaand geval, en staat symbool voor de verouderde  en slecht onderhouden infrastructuur over heel het schiereiland..

Concessie onder vuur

De Italiaanse minister van Infrastructuur, Danilo Toninelli (M5S) dreigde al snel na de ramp met het intrekken van de concessie, en gisteren viel de Guardia di Finanza (de Italiaanse financiële politie) de zetel van de Gruppo Atlantia binnen op zoek naar bezwarend materiaal. Onderzoek zal moeten uitwijzen of er inderdaad sprake was van een inbreuk op de uitbatingsvoorwaarden. Op het eerste zicht lijkt het erop dat toen in 1999 de socialistische premier Massimo D’Alema, en medestichter van de Partito Democratico, het overheidsbedrijf Autostrade per l’Italia privatiseerde (Silvio Berlusconi (Forza Italia) verlengde in 2008 zonder noemenswaardige wijzigingen de concessie) zowel de verkoopprijs als de investeringsverplichtingen wel heel gunstig waren. Vorig jaar factureerde Gruppo Atlantia, die eveneens eigenaar is van de geprivatiseerde Aeroporti di Roma, maar liefst vier miljard euro met een nettowinst van 900 miljoen euro.

Economische nulgroei

Grote familiale ondernemingen, zoals die van Benetton, waren in het verleden zeer gul met donaties aan alle traditionele partijen, Lega incluis, en kregen daarvoor vermoedelijk in ruil steevast gunstige voorwaarden bij privatiseringen of overheidsopdrachten. Ook vriendjespolitiek, belangenvermening en nepotisme, zoals het benoemen van familie van bevriende politici op goedbetaalde functies in de familiale ondernemingen, zijn in het Italiaanse sociaal-economisch weefsel nooit ver weg. Zelfs al zou dit corrupte ‘sistema’ van de een op de andere dag miraculeus verdwijnen, dan nog zal de Italiaanse samenleving er nog jaren de gevolgen van dragen in elke maatschappelijke sector. Het blijft ook een van de voornaamste redenen voor de economische stagnatie, de gebrekkige industriële valorisatie van onderzoek en ontwikkeling en de afwezigheid van een modern personeelsbeleid in Italië sinds het begin van de 21ste eeuw. Gisteren kwam er echter ook goed nieuws, toen de beroemde architect Renzo Piano, afkomstig uit Genova, zijn diensten gratis aanbood bij de wederopbouw van de brug. Hopelijk krijgt deze Italiaanse tragedie daardoor toch nog een positieve draai.

Dicciotti

Twee dagen na de ramp in Genova redde de Italiaanse kustwacht z’n 190 illegale bootmigranten voor de kust van Lampedusa, nadat eerder Malta had geweigerd tussenbeide te komen. Daarop zette de Diciotti koers naar de haven van Catania, waar ze op 20 augustus aanmeerden. Bij aankomst verbood Matteo Salvini als minister van Binnenlandse Zaken echter de verstekelingen van boord te laten gaan. Enkel een dertigtal kinderen en vrouwen mocht het schip verlaten. Salvini hoopte door deze fel gecontesteerde actie de Europese Unie onder druk te zetten om vaart te maken met het spreidingsplan en de herziening van Dublin II. Ook zijn tegenpool van de M5S, vice-premier Luigi Di Maio, dreigde met de stopzetting van de Italiaanse bijdrage aan de Europese Unie, maar maakte net zoals ex-premier Matteo Renzi (PD) een klein jaar eerder daarmee weinig indruk in Brussel.

Geen electorale windeieren

Op 26 augustus besloot het Openbaar Ministerie van Agrigento tot ieders verbazing om Salvini in beschuldiging te stellen van ontvoering, onwettige arrestatie en machtsmisbruik. Of het tot een daadwerkerlijke vervolging komt, is nog niet zeker. De uiteindelijk beslissing hierover wordt genomen door het Tribunale dei ministri of de gezamelijke zitting van de Kamer en Senaat. Sommige politici ter rechterzijde, waaronder ook Silvio Berlusconi en Giorgia Meloni, spraken alvast van een politieke vervolging door linkse rechters. Dat veel Italiaanse magistraten nauwe politieke banden hebben met zowel linkse als rechtse partijen, is een publiek geheim. Indien het inderdaad tot een proces zou komen, wat zeer twijfelachtig is, zal het Salvini, als voorvechter van de veiligheid en gesloten grenzenpolitiek, echter geen electorale windeieren leggen.

Pacchia finita

Uiteindelijk kreeg iedereen dan toch toestemming om aan wal te gaan nadat het Vaticaan had ingestemd om een hondertal illegale migranten op te vangen. De resterende groep zal verdeeld worden tussen Ierland en Albanië. Ironisch genoeg waren bijna alle opvarenden van de Diciotti afkomstig uit Eritrea, een land dat tussen 1890 en 1947 een Italiaanse kolonie was. In een reactie op Twitter schreef Matteo Salvini daarna enthousiast dat het goede leven van de economische migranten voorbij was:  ‘La pacchia é finita‘. Het was eveneens een verwijzing naar de ‘gratis’ ferrydienst van de buitenlandse NGO’s tussen Noord-Afrika en het Italiaanse schiereiland. De meeste van die ngo-boten liggen trouwens al dan niet verplicht aangemeerd in Malta, en de ‘overzetdienst’ ligt vandaag bijna volledig stil.

Legge di Bilancio

De voorbije twee maanden daalde het aantal illegale bootmigranten in Italië tot slechts enkele duizenden. Dit ‘succes’ veroorzaakt voor de Lega echter een paradox: enerzijds is het uitvoeren van de belofte tot een migratiestop een pluim op de politieke hoed van de rechtspopulistische partij (met bijna een verdubbeling van de kiesintenties in de recente peilingen ten opzichte van het verkiezingsresultaat), maar anderzijds maakt het einde van de migratiecrisis het ook steeds moeilijker dit electoraal te blijven uitspelen of de internationale verdragen hieromtrent, zoals Dublin II, daadwerkelijk te veranderen. Daarenboven dreigen de moeilijke begrotingsbesprekingen van de komende weken, die grotendeels met de media-aandacht zal gaan lopen, ook nog eens roet in het eten te gooien. Migratie was weliswaar een belangerijk thema tijdens de vorige verkiezingen, vooral dan voor de Lega, maar de echte vuurproef voor de samenhang van deze regering-Conte zal pas bij het het aanpakken van de sociaaleconomische thema’s naar boven komen.

Budgettaire flexibiliteit

Vooral M5s profileerde zich op dit vlak veel nadrukkelijker dan haar coalitiepartner, zoals met de eis tot het invoeren van een leefloon, het afschaffen of de herziening van de pensioenwet (de beruchte Legge Fornero), het creëren van werkgelegenheid en de introductie van de flat tax. Om dit te financieren eist vice-premier Di Maio (M5S) al maanden meer budgetaire flexibiliteit van de Europese Commissie, en dreigde hij al meermaals de Italiaanse bijdrage van twintig miljard aan de Europese begroting te gebruiken voor Italiaanse noden. Maar zoals Europese commissaris van begroting Oettinger terecht opmerkte, betaalt Italië geen twintig maar zestien miljard, waarvan het zo’n elf miljard bijna onmiddelijk terugkrijgt. Daarenboven mag het ook nog eens twee miljard euro aan speciale douanerechten innen. Na de aardbevingen in Midden-Italië werd er trouwens vanuit het Europees Solidariteitsfonds nog eens anderhalf miljard euro uitbetaald voor de wederopbouw. Tot op vandaag het hoogste cijfer ooit toegekend aan een lidstaat van de EU om het hoofd te bieden aan een ramp.

Wittebroodweken

Business Insider Italia berekende ook dat het aankoopprogramma van de Europese Centrale Bank onder Mario Draghi de Italiaanse schatkist tussen 2014 en 2018 jaarlijks zo’n zeventien miljard deed besparen door de lagere rente op de torenhoge overheidsschuld. Die bedraagt vandaag zo’n 2.340 miljard euro of 132 procent van het BBP. In 2007 was dit nog iets minder dan 100 procent. De Europese Unie noch de euro zijn hier dus het probleem, wel het falende Italiaanse beleid van de laatste tien à twintig jaar onder de traditionele partijen. Het totaalpakket aan sociaaleconomische voorstellen van deze geel-groene regering werd berekend tussen de 65 en 125 miljard euro, al naargelang de politieke voorkeur van de onderzoekers. Maar zelfs bij een realistische schatting van zo’n 85 miljard betekent dit nog steeds een budgetair manoeuvre van zo’n 5 procent van het BBP. Niet onmogelijk, maar de wittebroodsweken van deze regering blijken hiermee wel definitief voorbij te zijn.  La pacchia é finita!