Poetin schudt Westen wakker uit zalige droom

De Russen staan voor de deur van Oekraïne. Het probleem is dat wij, Europeanen, ons niet kunnen voorstellen dat Rusland echt Oekraïne zal binnenvallen. We hebben ons door onze eigen visie op de geschiedenis  in slaap laten wiegen en hebben onszelf zo verzwakt.

Eind van de geschiedenis

Met de val van het communisme en de ontmanteling van het Oostblok dachten velen in Europa en ‘het Westen’ dat het einde van de geschiedenis was aangebroken. Democratie en  rechtsstaat zijn in die overtuiging het verdwijnpunt waar alle perspectieflijnen naartoe lopen. Het einde van de geschiedenis was de weg. De botsing van de beschavingen was een bedenkelijke reactionaire nachtmerrie. Défaitisme was het.

Wat dreiging in de Koude Oorlog niet te na gesproken, leven we hier in West-Europa ook al bijna 80 jaar zonder oorlog. De laatsten die een bewust oorlog meemaakten zijn bijna allemaal gestorven. Wij lijken ervan doordrongen dat er nooit meer een zal komen. Democratie en de rechtsstaat, dat is de richting van de geschiedenis. Het kan enkel beter worden.

Defensie

Waarom dan nog investeren in defensie? We moeten geen vliegtuigen kopen voor het leger, maar ambulances. Het leger is een soort licht bewapende humanitaire hulporganisatie in de ogen van vele westerlingen. Die naïviteit zien we terug in de deplorabele staat waarin ons leger zicht bevindt. Investeren was niet nodig. Als er vandaag oorlog komt hoe inzetbaar is het Belgische leger vraag defensiespecialist Theo Francken zich af. Hij heeft gelijk.

‘We maken wel wapens, maar met veel meer verstand, maar juust om den oorlog te beletten’ zingt Willem Vermandere in Duizend soldaten. Hij bedoelt het cynisch. We zijn toch op weg naar een wereld zonder wapens? Het geeft aan hoe er gedacht wordt over defensie in het publieke discours. Het idee ‘si vis pacem, para bellum’, een goed uitgerust leger is nodig om oorlog te voorkomen, wordt al jaren belachelijk gemaakt.

Afhankelijk

We zagen tot nu toe weinig gevolgen van die Europese keuze om defensie af te bouwen. Dat komt omdat de meeste Europese landen lid zijn van de Navo. Daar zijn lidstaten, zoals Groot-Brittannië en de VS, die wel zijn blijven investeren in een goed en groot leger. Met als gevolg dat wij nu militair afhankelijk zijn van die landen. De EU kan zichzelf moeilijk verdedigen zonder hulp van de Britten of de Amerikanen. Pijnlijk. En niet helemaal de bedoeling dacht ik.

Maar contradictorisch misschien is het idee van het einde van de geschiedenis ook in die landen verantwoordelijk voor veel problemen. Herinner u de inval in Irak. De VS en bontgenoten zouden daar eens binnenvallen en de democratie installeren. Het zou voor een domino-effect in de regio zorgen. Want ja, de democratie is het punt in de geschiedenis waar alles naar beweegt. Je kan die beweging in de geschiedenis maar beter een handje helpen.

Lijn van de geschiedenis

Het Westen reikte diezelfde helpende hand aan de geschiedenis ook in Afghanistan en Libië. De Arabische lente was een stap op weg naar het verdwijnpunt, op naar democratie. De hardnekkigheid van dat idee en de botsing met de realiteit kan niet groter zijn.

Ook in Oekraïne gingen grote Europese politici de loop van de geschiedenis graag een handje helpen. Ze hebben er demonen gewekt. Er zijn landen met minder scrupules tegenover geweld én een andere visie op de loop van de geschiedenis. Zo blijkt aan de grenzen van Oekraïne, in Wit-Rusland, maar ook in China, Turkije, Afghanistan, Syrië, Libië, Myanmar, Mali …

Navo of EU

De Europese politici zitten nog op een defensie dispuut. Moeten we nu inzetten op een Europees leger of samenwerking in de NAVO? Ook in de Belgische politiek is die tweedeling aanwezig. Ze zit zelfs in het boek Navo, hersendood of klaar voor de toekomst (uitgegeven bij Doorbraak). Afhankelijk van wie de minister van Defensie levert gaat het deze of gene richting uit. Als die Europese integratie een lapmiddel is, om de systematische onderinvesteringen in het leger te camoufleren, dan is het een ronduit gevaarlijke keuze.

Maar ook dit debat verlamt een visie op defensie en een langetermijnbeleid, inclusief onderhoud van voertuigen, opleiding en rekrutering. Het is nu eens geen typisch Belgisch dossier, en toch weer wel. Want in België is alles communautair, de visie op het leger, de Navo en de EU al zeker.

Rusland

Oorlog is en blijft een middel in binnenlandse zowel als buitenlandse politiek. Poetin gebruikt dat. Politici hier doen alsof het niet waar is. Burgers ook. Het is ook niet de eerste keer. Welke prijs heeft Rusland betaald voor de annexatie van de Krim? Al bij al is er vooral veel retoriek in de weg gelegd. Typisch, het westen was het niet eens.

Poetin gaat ervan uit dat dit ook nu het geval zal zijn. Hij speelt de Westerse partners wel erg makkelijk uit elkaar. En na verloop van tijd worden die sancties wel weer verminderd, ook al deed hij geen toegevingen. Deed Rusland ooit toegevingen over de Krim?

Wat nu?

Europa heeft zichzelf in nesten gewerkt en geeft dictators als Poetin, maar ook Erdogan, de kans om ons te chanteren. Wij hebben weinig om daar tegenover te zetten. Vol zelfgenoegzaamheid hebben we onze bewaking laten zakken. Wat kon ons gebeuren? Nu is het te laat. We zullen tijd moeten winnen om onze defensie op niveau te brengen. Tonen dat we bereid zijn onze belangen te verdedigen.

De vraag is natuurlijk of België daar nog toe in staat is. De toestand van de begroting en de staatsschuld is rampzalig. Extra investeringen in defensie zijn eigenlijk onmogelijk. Dit land zal achterblijven als het kneusje van Europa. De sukkels die niet kunnen volgen. Of als je het positief wil draaien, de improvisators, die zonder materiaal toch proberen te doen wat moet.

We moeten radicaal een andere kant op, ons lijkt niet het einde van de geschiedenis, maar de botsing van beschavingen te wachten. Dat is een heel ander toekomstperspectief.