Het aftellen naar de Bondsdagverkiezingen (op 26 september) is begonnen. Het einde van het Merkel-tijdperk is in zicht. Ook dat van de christendemocratie als dominerende kracht, van de ‘schwarze Republik’ (naar zwart als de partijkleur van de CDU en haar Beierse zusterpartij CSU)? Eerst komt er nog een test. Aanstaande zondag, 6 juni, vinden er verkiezingen plaats in de Oost-Duitse deelstaat Saksen-Anhalt. De huidige regeringscoalitie bestaat uit de CDU (met minister-president Reiner Haseloff), de sociaaldemocraten van de SPD en de Grüne. Enkele maanden geleden dreigde een regeringscrisis in Magdeburg, de hoofdstad van Saksen-Anhalt, zware repercussies te hebben voor de Grote Coalitie (zwart-rood) in Berlijn (zie artikel 8 december 2020).

Ergernis

Ook nu weer kijkt politiek Duitsland met ingehouden adem naar deze deelstaat. Hoe brengen de christendemocraten het ervan af? Kan de regionale CDU de (op federaal vlak aangetaste) positie van de ‘Union’, het christendemocratische kartel van CDU en CSU, enigszins opkrikken en de christendemocraten weer hoop geven? Welke invloed zal de figuur van Armin Laschet, de nieuwe voorzitter en kandidaat-kanselier van de CDU, op de kiezers in Saksen-Anhalt hebben?

Had de CDU misschien niet beter de forsere Markus Söder (CSU) als kandidaat-kanselier naar voren geschoven om de rechts-nationalistische Alternative für Deutschland (AfD) de wind uit de zeilen te halen? Want die scoort in de opiniepeilingen goed met 24% en daagt zelfverzekerd de regerende CDU uit. Een van de redenen van die populariteit van de AfD is wat Haseloff in een interview met Welt am Sonntag (30 mei 2021) de ‘Verärgerung’ van de burgers noemt: het geërgerd-zijn over de aanpak van de pandemie en de onoverzichtelijkheid van de coronamaatregelen.

‘Gebalde frustratie’

Daarom pleit de minister-president zelfs voor ‘medizinisch-pharmazeutische Autarkie’, zelfbedruiping om niet afhankelijk te zijn van Azië. Maar de ergernis is daarmee nog niet onmiddellijk van de baan. Haseloff zegt dat de AfD ‘de gebalde frustratie’ inzamelt. Terwijl de traditionele partijen de kiezers van die oppositiepartij wegzetten als ‘dom’ of ‘laagopgeleid’ — Hillary Clinton zou ze ‘deplorables’ noemen —, denkt Haseloff dat het succes van AfD ook te maken heeft met een zekere ‘Hybris auf der linken Seite des politischen Spektrums’ (‘hoogmoed bij de linkerzijde van het politieke spectrum’).

Links, zegt hij, is bezig met thema’s en problemen die de mensen niet bezig houden en hen eerder op de zenuwen werken. Concreet: ‘De linkse identiteitspolitiek en de cancel culture nemen intussen irrationele trekjes aan.’ En hoe meer links die thema’s als het ware als een missionaris (‘missionarisch’) erdoor wil drukken — terwijl het andere thema’s met een taboe belaadt —, des te heviger valt de tegenreactie uit en stemmen burgers voor radicale partijen als de AfD .

Afgebrand

Ook Sahra Wagenknecht, toppolitica van de linksradicale partij Die Linke, heeft die analyse gemaakt, onder meer in haar recent verschenen boek Die Selbstgerechten (De zelfingenomen personen). Vele linksen zijn meer bezig met lifestyle issues en cancel culture dan met de noden en zorgen van de gewone mensen. ‘Schiet niet op de boodschapper!’, zou de houding bij de linkerzijde moeten luiden. Maar in plaats daarvan worden doordenkers als Wagenknecht afgebrand binnen de eigen partij.

Noch Haseloff noch Wagenknecht is gediend met het succes van de AfD — Haseloff: ‘Als Partner kommt die AfD für die CDU in Sachsen-Anhalt nicht infrage’ —, maar beide proberen blijkbaar te begrijpen waarom vele ‘gewone’ mensen er hun stem aan geven. Begrijpen is niet goedkeuren. Maar het kan misschien wel het begin vormen van een oplossing voor de polarisering in de maatschappij.

Dit artikel verscheen eerder op www.knack.be