Politiek zonder partijen: ongezien democratisch experiment

Steeds meer jongeren raken hun geloof in de politiek kwijt. Maar jammer genoeg is deze trend niet alleen te zien bij de jeugd. Ook volwassenen verliezen de politiek uit het oog. Deze dagen voelen voor iedereen vreemd aan omwille van het coronavirus: we gaan niet naar school, cafés en restaurants zijn gesloten, bioscopen zijn toe. We zitten met andere woorden opgesloten in ons eigen kot. Deze periode biedt echter veel tijd om na te denken over jezelf, je familie, maar ook over het land.

296 dagen heeft het geduurd om een regering te vormen, maar om hier nu te spreken van een echte regering lijkt me wat overdreven. We hebben vooral veel partijpolitieke spelletjes gezien en amper inhoud. Wilmès II bestaat uit drie partijen: CD&V, MR en Open Vld. Van deze drie partijen is maar één voorzitter verkozen in een parlement: Gwendolyn Rutten, in het Vlaamse. Dit toont nogmaals aan dat vele beslissingen genomen worden in achterkamertjes en door mensen die we niet zelf hebben gekozen.

Kunnen we dit dan nog democratisch noemen? Door heel wat politieke analisten wordt de particratie aangehaald als een groot probleem van de Belgische politiek. Er gaat veel te veel geld en macht uit van de partijen. Daarom stel ik voor om alle politieke partijen gewoonweg af te schaffen. Het zou een ongezien democratisch experiment zijn. Maar hoe zou dit dan er concreet uit zien?

Verkiezingen zonder partijen

Een eerste moeilijkheid die zich aanbiedt bij het afschaffen van de partijen is: ‘Hoe organiseer je nu verkiezingen zonder partijen?’ Om te beginnen: laat vele gemeenten fusioneren en schaf zo de provincies af. Op die manier vereenvoudigen we het bestuurlijk niveau. Zo zouden er nog zo’n 60 à 80 gemeenten of districten overblijven in heel België. Enkele voorbeelden hiervan zouden de districten ‘Pajottenland’ en ‘Noord-Limburg’ kunnen zijn. Deze districten krijgen dan de bevoegdheden van de provincies en gemeenten. Ze zouden ook de basis kunnen vormen van federale verkiezingen zonder partijen.

De federale verkiezingen zouden in mijn voorstel bestaan uit twee rondes. Om te beginnen kunnen mensen uit elk district zich kandidaat stellen voor volksvertegenwoordiger in het federaal parlement. Hierna mag het volk in de eerste ronde stemmen op een lijst met kandidaten uit hun eigen district. In deze eerste ronde krijgt elke burger de kans om op maximaal vijf mensen te stemmen. Het aantal verkiesbare personen wordt bepaald volgens het aantal inwoners van het district.

Over het hele land zullen er zo 150 mensen gekozen worden, die vervolgens doorgaan naar de tweede ronde. In de tweede ronde kan iedereen voor iedereen stemmen. Dit wil zeggen dat een kiezer uit het district Brussel kan stemmen voor iemand uit Noord-Limburg. Dit is naar mijn ogen het meest democratisch. In deze ronde kan elke burger voor maximaal tien mensen stemmen. De 100 kandidaten met de meeste stemmen zijn dan officieel volksvertegenwoordiger.

Uiteraard zijn verkiezingen mét partijen makkelijker te organiseren. Ook voor de media zijn verkiezingsshows en debatten eenvoudiger te organiseren met partijen. Maar het voordeel van dit systeem zonder partijen is dat dit veel democratischer is. Je kan écht kiezen voor een volksvertegenwoordiger in plaats van dat de partij zelf kiest wie er in het parlement komt. Daarnaast moeten parlementsleden geen schrik meer hebben om bij de volgende verkiezingen op een niet-verkiesbare plaats te staan, want elke plaats is in dit voorstel verkiesbaar. Het gaat erom wie de meeste stemmen heeft, niet degene die het meeste trouw is aan de partij.

Expertenregering

Eén van de basisprincipes van de moderne democratie is de scheiding der machten. In België is vooral de scheiding tussen de wetgevende en de uitvoerende macht vrij dun. Zo was Koen Geens (CD&V) voor 296 dagen zowel parlementslid als minister van een regering — in lopende zaken weliswaar, maar toch. In het federaal parlement zouden dus 100 parlementsleden zetelen. De tien parlementsleden die bij de tweede ronde de meeste stemmen haalden, krijgen de titel van Formateur en zij zullen dan ook medeverantwoordelijk zijn voor de werking van de Kamer.

In dit voorstel zou het de bedoeling zijn dat die tien formateurs een expertenregering naar voren schuiven. Elke expert moet uiteraard een meerderheid van de volksvertegenwoordigers achter zich hebben vooraleer hij of zij officieel tot minister benoemd kan worden. Uiteraard is het de bedoeling dat de commissies in het federaal parlement op zo’n manier georganiseerd worden dat de meeste commissieleden enige achtergrond of expertise hebben in het onderwerp van de commissie. Het zou belachelijk zijn om een arts niet in een commissie volksgezondheid te laten zetelen.

Het doel van een expertenregering is dat er op basis van wetenschap beslissingen genomen worden en die dan op hun beurt gesteund kunnen worden door een meerderheid in het parlement. Hierdoor krijgen we een veel duidelijkere scheidingslijn tussen het parlement en de regering. De regeringsvormingen zullen hierdoor veel korter zijn. De debatten in het parlement zullen veel rijker en interessanter zijn wanneer niemand gebonden is aan een partij of partijstandpunt. Een nadeel aan dit systeem is dat er geen stabiele meerderheden zullen zijn. Maar Johan Cruijff zou zeggen: ‘Elk nadeel heb zijn voordeel’.

Oproep aan politici

Beste politici, zelfs in tijden van crisis waarbij vele mensen zullen sterven, lijkt de toekomst van jullie partijen belangrijker dan de toekomst van een patiënt met Covid-19 op intensieve zorgen. Daarom is het van cruciaal belang om ons politiek systeem te herdenken. De particratie botst echt op haar grenzen!

Nu de meeste van jullie toch in quarantaine zitten, kunnen jullie eens echt out-of-the-box denken. Net zoals de vrijwilligers die nu boodschappen doen voor de zwakkeren of de gevangenen die mondkapjes naaien voor onze hulpverleners. Het is nu of nooit! Ga vol voor het herdenken van dit systeem, want wij, de jeugd, zijn klaar voor dit democratisch experiment. België kan wél werken, maar enkel en alleen in een herdachte vorm.