Quim Torra blijft, wat Madrid ook wil

‘We zetten geen stap terug.’ Met die woorden reageerde de Catalaanse minister-president Quim Torra gisteren op de beslissing om hem uit zijn ambt te ontzetten.

Administratieve beslissing

De Spaanse Electorale Commissie had eerder al beslist dat Torra uit zijn ambt ontzet diende te worden. Het Catalaanse parlement — de independentistische meerderheidspartijen, gesteund door de links-populisten — stond echter op zijn soevereine strepen. En dus wisselde de Electorale Commissie het geweer van schouder. Torra moest niet uit zijn ambt ontzet worden, zijn parlementszetel werd vacant verklaard. Ook dan reageerde het bureau van het parlement, voorgezeten door Roger Torrent (ERC), negatief op. Als spreekbuis van het soevereine Catalaanse volk, weigert het parlement zich neer te leggen bij de beslissing van een Spaans administratief orgaan.

En dus klopte de Electorale Commissie aan bij het Spaanse Hooggerechtshof, de kwade genius in het Spaans-Catalaanse getouwtrek sinds het referendum van 1 oktober 2017. Dat steunde gisteren de beslissing van de Electorale Commissie om Quim Torra’s parlementszetel af te nemen.

Ramkoers

Op een moment dat het noordoosten van Spanje, en Catalonië in het bijzonder, zijn wonden likt van de storm Glòria, die een ravage naliet, zit Madrid voor de zoveelste keer op ramkoers met Barcelona. Ondanks de ‘beloften’ van kersvers premier Pablo Sánchez, die het conflict wil dejuridiseren en politiek oplossen.

Quim Torra is na de Catalaanse parlementsverkiezingen van 21 december 2017 president van de Generalitat geworden. Voor hem werden achtereenvolgens president-in-ballingschap Carles Puigdemont en de politieke gevangene Jordi Sánchez voorgesteld. Een banneling en een gevangene. Dat kon niet, en zo werd Torra op 4 januari 2018 beëdigd als voorzitter van de Catalaanse regering. Meerderheidspartijen Junts per Catalunya (JxCat) en de links-republikeinse ERC vonden hiervoor de nodige steun bij de anarchistische CUP. Aan die beslissing verandert vandaag niets, tweette Torra gisteren.

Spandoekenoorlog

De Electorale Commissie is in se bevoegd voor het correcte verloop van verkiezingen. Die moeten, zoals in elke democratie, verlopen volgens een aantal richtlijnen. In Spanje was eerder beslist dat in het kader van de Catalaanse crisis, aan neutrale overheidsgebouwen geen politieke affichage mocht aangebracht worden. Een spandoek aan het balkon van de Palau de la Generalitat in Barcelona, vond de Commissie er te veel aan. Op dat spandoek werd opgeroepen de politieke gevangenen vrij te laten. Onder meer volgens de huidige Hoge Vertegenwoordiger van de EU voor Buitenlandse Zaken Josep Borrell, zijn er helemaal geen politieke gevangenen in Spanje. En heel de politieke en juridische klasse in Madrid — inclusief de sociaaldemocratische premier — staat op dat standpunt. Oproepen om de (negen) Catalaanse politieke gevangenen vrij te laten is met andere woorden een (partij)politieke slogan, en dus moest het spandoek weg. Net als de gele linten — symbool voor solidariteit met de politieke gevangenen — die eveneens aan de gevel waren aangebracht.

Binnensmonds vloekend liet Torra het spandoek verwijderen van ‘zijn’ gevel. Prompt werd het ingewisseld door een spandoek dat oproept voor vrije meningsuiting. En net dat is de doorn in het oog van het Spaanse gerecht. Eerder in december besliste  het Catalaanse hooggerechtshof al dat Torra gedurende 18 maanden gediskwalificeerd moet worden. Maar de steun van het soevereine Catalaanse parlement, deed de espanjolistische partijen PP, Ciudadanos en Vox naar andere wapens grijpen. Zo kwam de schimmige Electorale Commissie in het spel.

Lawfare

Het hele proces om Torra te verwijderen past binnen het staaltje lawfare waar Spanje voor kiest. In plaats van politieke problemen politiek op te lossen, stuurt Madrid activistische rechters in het strijdperk. Het bureau van het Catalaanse parlement bevestigde gisteren Torra nochtans — opnieuw — in zijn ambt als president. Die laatste, en zijn advocaten, stellen dat hij nog niet het recht had gekregen zich te verdedigen voor het hooggerechtshof. Naast de scheiding der machten, staat zo ook het recht op verdediging op losse schroeven in de Zuid-Europese democratie.

En nu?

Hoe zal dit verder evolueren? Het is duidelijk dat Spanje op alle fronten blijft rechtszaken voeren tegen Catalaanse independentisten. Eerder deze week begon de rechtszaak tegen majoor Trapero en twee collega officieren, bevoegd voor de Catalaanse politie tijdens het referendum. Die trad niet proactief op om het referendum tegen te gaan. En nu eist het openbaar ministerie elf jaar gevangenis voor ‘rebellie’. Het gewezen hoofd van de politiek liep zelf nochtans niet warm voor het referendum, gaf hij opnieuw toe voor de rechtbank.

In principe zou tijdens een volgende zitting van het Catalaans Parlament Torra ontzet kunnen worden door de Catalaanse politie, de Mossos d’Esquadra. Mocht dat gebeuren, wordt het conflict nog maar eens op scherp gesteld, inclusief sensationele televisiebeelden.

Quid ERC?

Vraag is maar hoe lang ERC bereid is dit spel mee te spelen. De linkse partij onthield zich bij de investituurdebatten, waardoor ze Pablo Sánchez in het zadel hielp als de nieuwe premier van Spanje. In het Spaanse parlement is ERC groter dan JxCat. In het Catalaanse (en Europese) parlement is dat net omgekeerd, al scoort ERC in álle peilingen meer dan JxCat. Zal ERC pal achter Torra blijven staan?

ERC gelooft in de politieke dialoog met de Spaanse regering om Catalonië uit het aanslepende conflict te lichten. De kans is niet onbestaande dat ze vroeg of laat Torra en zijn partij laat vallen. Die laatste liet eerder al verstaan dat in zo’n geval er nieuwe verkiezingen moeten georganiseerd worden. En dan ligt het independentistische front — dat nu al met een zijden draadje aan elkaar hangt — definitief uit elkaar. ERC zal ongetwijfeld zonder schroom een linkse regering vormen met de socialistische PSC (de Catalaanse afdeling van de PSOE) en de links-populisten van En Comú/Podem. Die twee laatsten boeken de laatste maanden steeds vaker zoete broodjes met ERC en de Catalaanse regering, tenminste, als het niét om het Spaans-Catalaanse conflict gaat.

De Catalaanse bevolking is moe. Ze is de lawfare van Madrid moe. En ze is vooral de politieke spelletjes tussen de indepe partijen beu. Het al dan niet ontzetten van president Torra uit het Catalaanse parlement kan een nieuwe wending geven aan de uitputtingsslag.