Jan Wostyn: ‘Het Chinese economische staatsgeleide model staat onder druk’

Bij het uitbreken van de coronacrisis was China het eerste land om hard in te grijpen. Zoals elders ter wereld had dit zware gevolgen voor de samenleving en de economie. Hoe stelt China het momenteel? In deze aflevering van Doorbraak Radio geeft Jan Wostyn, sinoloog en econoom, meer uitleg over de stand van zaken in China.

De coronamaatregelen in China

Het coronabeeld in China is heel dubbel, zegt Wostyn. Het virus zelf is zo goed als verdwenen waardoor de kans op besmetting zeer klein is, maar de impact van de crisis en de opeenvolgende lockdowns is nog steeds voelbaar. ‘Bij de uitbraak van het virus heeft de overheid steken laten vallen, maar daarna werd er hard opgetreden.’ Na de eerste strenge lockdown van vorig jaar was het virus zo goed als verdwenen maar toch waren er nog regelmatig kleine uitbraken die met een streng beleid werden aangepakt. De maatregelen die toen werden genomen zijn voor Europeanen ondenkbaar, zegt Wostyn. Het beleid van massale testing en harde lockdowns heeft lange tijd gewerkt in China en de economie heeft zich vrij snel kunnen herstellen.

De oprukkende deltavariant zet echter het Chinese coronabeleid onder druk. Momenteel is China nog één van de laatste landen die een zero covid-beleid hanteert, nadat landen als Australië  en Nieuw-Zeeland hier ondertussen al vanaf stapten. De uitbraken die China momenteel kent blijven beperkt in vergelijking met Europa maar verspreiden zich nu wel opnieuw makkelijker, zegt Wostyn. Het gaat telkens maar om een aantal gevallen maar iedere provincie heeft daardoor wel vergaande maatregelen. ‘Hierdoor rijst de vraag of het zero covid-beleid wel nog houdbaar is‘.

De crisis van de binnenlandse investeringen

Ondanks het strenge coronabeleid blijven de export en de buitenlandse investeringen groeien, zegt Wostyn. ‘Dat is opmerkelijk aangezien het voor buitenlandse investeerders heel moeilijk is om China nu binnen te komen.’ Wel blijft het afwachten of hier op een bepaald moment ook geen kentering in zal komen wanneer China het harde coronabeleid blijft hanteren. Bedrijven die geen buitenlandse werknemers meer vinden en daardoor naar andere landen uitwijken kunnen uiteindelijk voor druk zorgen op de investeringen en de export, zegt Wostyn.

De binnenlandse vraag in de Chinese economie kampt met een vertrouwenscrisis. Ondanks het feit dat Chinezen amper kunnen reizen waardoor ze minder geld kunnen uitgeven in andere landen vertaalt zich dit niet in meer bestedingen in eigen land. ‘De coronamaatregelen zorgen voor veel onzekerheid en de idee van meer overheidscontrole, wat niet stimulerend is voor binnenlandse consumptie.’

De vastgoedcrisis

Naast de vertrouwenscrisis in de binnenlandse consumptie heerst er in China ook een vastgoedcrisis waarvan de gevolgen nog veel groter zijn. Het Chinese vastgoedmodel is niet duurzaam en om dat goed te begrijpen moeten we even terug naar de financiële crisis  van 2008. China heeft hier aanvankelijk weinig last van gehad door massaal schulden te creëren om de economie draaiende te houden, zegt Wostyn. ‘Dit heeft geleid tot een vastgoedboom waarbij er op korte tijd veel bijgebouwd werd en nu voor massale leegstand zorgt.’ Door de urbanisatie leek dit lang geen probleem maar daar is nu een kentering in gekomen. De Chinese overheid heeft vervolgens ingegrepen door strenge beperkingen op te leggen aan bedrijven die in nieuw vastgoed willen investeren, wat opnieuw voor problemen zorgt aangezien veel van deze bedrijven zich financieren met voorafbetalingen. Mensen betalen het volledige bedrag van een appartement dat nog gebouwd moet worden reeds op voorhand aan de aannemer die het geld vervolgens niet op een geblokkeerde rekening zet maar gebruikt om nieuwe projecten mee te financieren. ‘Dit onhoudbare systeem is bij ons volstrekt ondenkbaar.’

Valt de Chinese economie stil?

De overheid blijft niet rendabele economische activiteiten massaal leningen geven, maar op een gegeven moment moeten deze leningen wel terugbetaald worden waardoor het huidige model onhoudbaar wordt. Toch denkt Wostyn niet dat het tot een economische stilstand zal komen. ‘De groei vertraagd en daardoor rijst bij economen wel de vraag of China niet blijft vastzitten in de middle income trap.’ De Chinese groei was de afgelopen jaar zeer staatsgeleid, wat niet langer efficiënt is met het huidige economische niveau. Het staatsgeleide model botst op zijn limieten, benadrukt Wostyn. Om verder te groeien is de creativiteit en ondernemingsdrang van de bevolking nodig.

Het beleid van Xi Jinping lijkt weinig ruimte te laten aan private initiatieven en zet juist sterk in op de staatsgeleide economie. Doordat burgers meer vrijheden verwierven de afgelopen jaren wordt het communistische model ook binnen China steeds meer in vraag gesteld waardoor de regering opnieuw meer controle wil verwerven. ‘Maar door die sterkere overheidscontrole wordt China telkens opnieuw geconfronteerd met het economische probleem.’ De stagnerende bevolkingsgroei kan bovendien voor bijkomende problemen zorgen.

Redacteur artikel: Rani De Leeneer